Bhagavad Gita in Fairfield romanization
Other scripts and font information
prathamo'dhyAyaH | |
dhqtarASTra uvAca. | |
dharmakSetre kurukSetre samavetA yuyutsavaH | . |
mAmakAH pANDavAfcaiva kimakurvata saMjaya | ..1.. |
saMjaya uvAca. | |
dqSTvA tu pANDavAnIkaM vyUDhaM duryodhanastadA | . |
AcAryamupasaMgamya rAjA vacanamabravIt | ..2.. |
pafyaitAM pANDuputrANAmAcArya mahatIM camUm | . |
vyUDhAM drupadaputreNa tava fiSyeNa dhImatA | ..3.. |
atra fUrA maheSvAsA bhImArjunasamA yudhi | . |
yuyudhAno virATafca drupadafca mahArathaH | ..4.. |
dhqSTaketufcekitAnaH kAfirAjafca vIryavAn | . |
purujitkuntibhojafca faibyafca narapuMgavaH | ..5.. |
yudhAmanyufca vikrAnta uttamaujAfca vIryavAn | . |
saubhadro draupadeyAfca sarva eva mahArathAH | ..6.. |
asmAkaM tu vifiSTA ye tAnnibodha dvijottama | . |
nAyakA mama sainyasya saMjxArthaM tAnbravImi te | ..7.. |
bhavAnbhISmafca karNafca kqpafca samitiMjayaH | . |
afvatthAmA vikarNafca saumadattistathaiva ca | ..8.. |
anye ca bahavaH fUrA madarthe tyaktajIvitAH | . |
nAnAfastrapraharaNAH sarve yuddhavifAradAH | ..9.. |
aparyAptaM tadasmAkaM balaM bhISmAbhirakSitam | . |
paryAptaM tvidameteSAM balaM bhImAbhirakSitam | ..10.. |
ayaneSu ca sarveSu yathAbhAgamavasthitAH | . |
bhISmamevAbhirakSantu bhavantaH sarva eva hi | ..11.. |
tasya saMjanayanharSaM kuruvqddhaH pitAmahaH | . |
siMhanAdaM vinadyoccaiH fazkhaM dadhmau pratApavAn | ..12.. |
tataH fazkhAfca bheryafca paNavAnakagomukhAH | . |
sahasaivAbhyahanyanta sa fabdastumulo'bhavat | ..13.. |
tataH fvetairhayairyukte mahati syandane sthitau | . |
mAdhavaH pANDavafcaiva divyau fazkhau pradaghmatuH | ..14.. |
pAxcajanyaM hqSIkefo devadattaM dhanaMjayaH | . |
pauNDraM dadhmau mahAfazkhaM bhImakarmA vqkodaraH | ..15.. |
anantavijayaM rAjA kuntIputro yudhiSThiraH | . |
nakulaH sahadevafca sughoSamaNipuSpakau | ..16.. |
kAfyafca parameSvAsaH fikhaNDI ca mahArathaH | . |
dhqSTadyumno virATafca sAtyakifcAparAjitaH | ..17.. |
drupado draupadeyAfca sarvafaH pqthivIpate | . |
saubhadrafca mahAbAhuH fazkhAndadhmuH pqthakpqthak | ..18.. |
sa ghoSo dhArtarASTrANAM hqdayAni vyadArayat | . |
nabhafca pqthivIM caiva tumulo vyanunAdayan | ..19.. |
atha vyavasthitAndqSTvA dhArtarASTrAnkapidhvajaH | . |
pravqtte fastrasaMpAte dhanurudyamya pANDavaH | ..20.. |
hqSIkefaM tadA vAkyamidamAha mahIpate | . |
arjuna uvAca. | |
senayorubhayormadhye rathaM sthApaya me'cyuta | ..21.. |
yAvadetAnnirIkSe'haM yoddhukAmAnavasthitAn | . |
kairmayA saha yoddhavyamasminraNasamudyame | ..22.. |
yotsyamAnAnavekSe'haM ya ete'tra samAgatAH | . |
dhArtarASTrasya durbuddheryuddhe priyacikIrSavaH | ..23.. |
saMjaya uvAca. | |
evamukto hqSIkefo guDAkefena bhArata | . |
senayorubhayormadhye sthApayitvA rathottamam | ..24.. |
bhISmadroNapramukhataH sarveSAM ca mahIkSitAm | . |
uvAca pArtha pafyaitAnsamavetAnkurUniti | ..25.. |
tatrApafyatsthitAnpArthaH pitQnatha pitAmahAn | . |
AcAryAnmAtulAnbhrAtQnputrAnpautrAnsakhIMstathA | ..26.. |
fvafurAnsuhqdafcaiva senayorubhayorapi | . |
tAnsamIkSya sa kaunteyaH sarvAnbandhUnavasthitAn | ..27.. |
kqpayA parayAviSTo viSIdannidamabravIt | . |
arjuna uvAca. | |
dqSTvemaM svajanaM kqSNa yuyutsuM samupasthitam | ..28.. |
sIdanti mama gAtrANi mukhaM ca parifuSyati | . |
vepathufca farIre me romaharSafca jAyate | ..29.. |
gANDIvaM sraMsate hastAttvakcaiva paridahyate | . |
na ca faknomyavasthAtuM bhramatIva ca me manaH | ..30.. |
nimittAni ca pafyAmi viparItAni kefava | . |
na ca freyo'nupafyAmi hatvA svajanamAhave | ..31.. |
na kAzkSe vijayaM kqSNa na ca rAjyaM sukhAni ca | . |
kiM no rAjyena govinda kiM bhogairjIvitena vA | ..32.. |
yeSAmarthe kAzkSitaM no rAjyaM bhogAH sukhAni ca | . |
ta ime'vasthitA yuddhe prANAMstyaktvA dhanAni ca | ..33.. |
AcAryAH pitaraH putrAstathaiva ca pitAmahAH | . |
mAtulAH fvafurAH pautrAH fyAlAH saMbandhinastathA | ..34.. |
etAnna hantumicchAmi ghnato'pi madhusUdana | . |
api trailokyarAjyasya hetoH kiM nu mahIkqte | ..35.. |
nihatya dhArtarASTrAnnaH kA prItiH syAjjanArdana | . |
pApamevAfrayedasmAnhatvaitAnAtatAyinaH | ..36.. |
tasmAnnArhA vayaM hantuM dhArtarASTrAnsvabAndhavAn | . |
svajanaM hi kathaM hatvA sukhinaH syAma mAdhava | ..37.. |
yadyapyete na pafyanti lobhopahatacetasaH | . |
kulakSayakqtaM doSaM mitradrohe ca pAtakam | ..38.. |
kathaM na jxeyamasmAbhiH pApAdasmAnnivartitum | . |
kulakSayakqtaM doSaM prapafyadbhirjanArdana | ..39.. |
kulakSaye praNafyanti kuladharmAH sanAtanAH | . |
dharme naSTe kulaM kqtsnamadharmo'bhibhavatyuta | ..40.. |
adharmAbhibhavAtkqSNa praduSyanti kulastriyaH | . |
strISu duSTAsu vArSNeya jAyate varNasaMkaraH | ..41.. |
saMkaro narakAyaiva kulaghnAnAM kulasya ca | . |
patanti pitaro hyeSAM luptapiNDodakakriyAH | ..42.. |
doSairetaiH kulaghnAnAM varNasaMkarakArakaiH | . |
utsAdyante jAtidharmAH kuladharmAfca fAfvatAH | ..43.. |
utsannakuladharmANAM manuSyANAM janArdana | . |
narake'niyataM vAso bhavatItyanufufruma | ..44.. |
aho bata mahatpApaM kartuM vyavasitA vayam | . |
yadrAjyasukhalobhena hantuM svajanamudyatAH | ..45.. |
yadi mAmapratIkAramafastraM fastrapANayaH | . |
dhArtarASTrA raNe hanyustanme kSemataraM bhavet | ..46.. |
saMjaya uvAca. | |
evamuktvArjunaH saMkhye rathopastha upAvifat | . |
visqjya safaraM cApaM fokasaMvignamAnasaH | ..47.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde arjunaviSAdayogo nAma prathamo'dhyAyaH ..1..
dvitIyo'dhyAyaH | |
saMjaya uvAca. | |
taM tathA kqpayAviSTamafrupUrNAkulekSaNam | . |
viSIdantamidaM vAkyamuvAca madhusUdanaH | ..1.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
kutastvA kafmalamidaM viSame samupasthitam | . |
anAryajuSTamasvargyamakIrtikaramarjuna | ..2.. |
klaibyaM mA sma gamaH pArtha naitattvayyupapadyate | . |
kSudraM hqdayadaurbalyaM tyaktvottiSTha paraMtapa | ..3.. |
arjuna uvAca. | |
kathaM bhISmamahaM sAzkhye droNaM ca madhusUdana | . |
iSubhiH pratiyotsyAmi pUjArhAvarisUdana | ..4.. |
gurUnahatvA hi mahAnubhAvAnfreyo bhoktuM bhaikSyamapIha loke | . |
hatvArthakAmAMstu gurunihaiva bhuxjIya bhogAn'rudhirapradigdhAn | ..5.. |
na caitadvidmaH kataranno garIyo yadvA jayema yadi vA no jayeyuH | . |
yAneva hatvA na jijIviSAmaste'vasthitAH pramukhe dhArtarASTrAH | ..6.. |
kArpaNyadoSopahatasvabhAvaH pqcchAmi tvAM dharmasaMmUDhacetAH | . |
yacchreyaH syAnnifcitaM brUhi tanme fiSyaste'haM fAdhi mAM tvAM prapannam | ..7.. |
na hi prapafyAmi mamApanudyAdyacchokamucchoSaNamindriyANAm | . |
avApya bhUmAvasapatnamqddhaM rAjyaM surANAmapi cAdhipatyam | ..8.. |
saMjaya uvAca. | |
evamuktvA hqSIkefaM guDAkefaH paraMtapa | . |
na yotsya iti govindamuktvA tUSNIM babhUva ha | ..9.. |
tamuvAca hqSIkefaH prahasanniva bhArata | . |
senayorubhayormadhye viSIdantamidaM vacaH | ..10.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
afocyAnanvafocastvaM prajxAvAdAMfca bhASase | . |
gatAsUnagatAsUMfca nAnufocanti paNDitAH | ..11.. |
na tvevAhaM jAtu nAsaM na tvaM neme janAdhipAH | . |
na caiva na bhaviSyAmaH sarve vayamataH param | ..12.. |
dehino'sminyathA dehe kaumAraM yauvanaM jarA | . |
tathA dehAntaraprAptirdhIrastatra na muhyati | ..13.. |
mAtrAsparfAstu kaunteya fItoSNasukhaduHkhadAH | . |
AgamApAyino'nityAstAMstitikSasva bhArata | ..14.. |
yaM hi na vyathayantyete puruSaM puruSarSabha | . |
samaduHkhasukhaM dhIraM so'mqtatvAya kalpate | ..15.. |
nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate sataH | . |
ubhayorapi dqSTo'ntastvanayostattvadarfibhiH | ..16.. |
avinAfi tu tadviddhi yena sarvamidaM tatam | . |
vinAfamavyayasyAsya na kafcitkartumarhati | ..17.. |
antavanta ime dehA nityasyoktAH farIriNaH | . |
anAfino'prameyasya tasmAdyudhyasva bhArata | ..18.. |
ya enaM vetti hantAraM yafcainaM manyate hatam | . |
ubhau tau na vijAnIto nAyaM hanti na hanyate | ..19.. |
na jAyate mriyate vA kadAcinnAyaM bhUtvA bhavitA vA na bhUyaH | . |
ajo nityaH fAfvato'yaM purANo na hanyate hanyamAne farIre | ..20.. |
vedAvinAfinaM nityaM ya enamajamavyayam | . |
athaM sa puruSaH pArtha kaM ghAtayati hanti kam | ..21.. |
vAsAMsi jIrNAni yathA vihAya navAni gqhNAti naro'parANi | . |
tathA farIrANi vihAya jIrNAnyanyAni saMyAti navAni dehI | ..22.. |
nainaM chindanti fastrANi nainaM dahati pAvakaH | . |
na cainaM kledayantyApo na foSayati mArutaH | ..23.. |
acchedyo'yamadAhyo'yamakledyo'foSya eva ca | . |
nityaH sarvagataH sthANuracalo'yaM sanAtanaH | ..24.. |
avyakto'yamacintyo'yamavikAryo'yamucyate | . |
tasmAdevaM viditvainaM nAnufocitumarhasi | ..25.. |
atha cainaM nityajAtaM nityaM vA manyase mqtam | . |
tathApi tvaM mahAbAho naivaM focitumarhasi | ..26.. |
jAtasya hi dhruvo mqtyurdhruvaM janma mqtasya ca | . |
tasmAdaparihArye'rthe na tvaM focitumarhasi | ..27.. |
avyaktAdIni bhUtAni vyaktamadhyAni bhArata | . |
avyaktanidhanAnyeva tatra kA paridevanA | ..28.. |
Afcaryavatpafyati kafcidenamAfcaryavadvadati tathaiva cAnyaH | . |
AfcaryavaccainamanyaH fqNoti frutvApyenaM veda na caiva kafcit | ..29.. |
dehI nityamavadhyo'yaM dehe sarvasya bhArata | . |
tasmAtsarvANi bhUtAni na tvaM focitumarhasi | ..30.. |
svadharmamapi cAvekSya na vikampitumarhasi | . |
dharmyAddhi yuddhAcchreyo'nyatkSatriyasya na vidyate | ..31.. |
yadqcchayA copapannaM svargadvAramapAvqtam | . |
sukhinaH kSatriyAH pArtha labhante yuddhamIdqfam | ..32.. |
atha cettvamimaM dharmyaM saMgrAmaM na kariSyasi | . |
tataH svadharmaM kIrtiM ca hitvA pApamavApsyasi | ..33.. |
akIrtiM cApi bhUtAni kathayiSyanti te'vyayAm | . |
saMbhAvitasya cAkIrtirmaraNAdatiricyate | ..34.. |
bhayAdraNAduparataM maMsyante tvAM mahArathAH | . |
yeSAM ca tvaM bahumato bhUtvA yAsyasi lAghavam | ..35.. |
avAcyavAdAMfca bahUnvadiSyanti tavAhitAH | . |
nindantastava sAmarthyaM tato duHkhataraM nu kim | ..36.. |
hato vA prApsyasi svargaM jitvA vA bhokSyase mahIm | . |
tasmAduttiSTha kaunteya yuddhAya kqtanifcayaH | ..37.. |
sukhaduHkhe same kqtvA lAbhAlAbhau jayAjayau | . |
tato yuddhAya yujyasva naivaM pApamavApsyasi | ..38.. |
eSA te'bhihitA sAzkhye buddhiryoge tvimAM fqNu | . |
buddhyA yukto yayA pArtha karmabandhaM prahAsyasi | ..39.. |
nehAbhikramanAfo'sti pratyavAyo na vidyate | . |
svalpamapyasya dharmasya trAyate mahato bhayAt | ..40.. |
vyavasAyAtmikA buddhirekeha kurunandana | . |
bahufAkhA hyanantAfca buddhayo'vyavasAyinAm | ..41.. |
yAmimAM puSpitAM vAcaM pravadantyavipafcitaH | . |
vedavAdaratAH pArtha nAnyadastIti vAdinaH | ..42.. |
kAmAtmAnaH svargaparA janmakarmaphalapradAm | . |
kriyAvifeSabahulAM bhogaifvaryagatiM prati | ..43.. |
bhogaifvaryaprasaktAnAM tayApahqtacetasAm | . |
vyavasAyAtmikA buddhiH samAdhau na vidhIyate | ..44.. |
traiguNyaviSayA vedA nistraiguNyo bhavArjuna | . |
nirdvandvo nityasattvastho niryogakSema AtmavAn | ..45.. |
yAvAnartha udapAne sarvataH saMplutodake | . |
tAvAnsarveSu vedeSu brAhmaNasya vijAnataH | ..46.. |
karmaNyevAdhikAraste mA phaleSu kadAcana | . |
mA karmaphalaheturbhUrmA te sazgo'stvakarmaNi | ..47.. |
yogasthaH kuru karmANi sazgaM tyaktvA dhanaMjaya | . |
siddhyasiddhyoH samo bhUtvA samatvaM yoga ucyate | ..48.. |
dUreNa hyavaraM karma buddhiyogAddhanaMjaya | . |
buddhau faraNamanviccha kqpaNAH phalahetavaH | ..49.. |
buddhiyukto jahAtIha ubhe sukqtaduSkqte | . |
tasmAdyogAya yujyasva yogaH karmasu kaufalam | ..50.. |
karmajaM buddhiyuktA hi phalaM tyaktvA manISiNaH | . |
janmabandhavinirmuktAH padaM gacchantyanAmayam | ..51.. |
yadA te mohakalilaM buddhirvyatitariSyati | . |
tadA gantAsi nirvedaM frotavyasya frutasya ca | ..52.. |
frutivipratipannA te yadA sthAsyati nifcalA | . |
samAdhAvacalA buddhistadA yogamavApsyasi | ..53.. |
arjuna uvAca. | |
sthitaprajxasya kA bhASA samAdhisthasya kefava | . |
sthitadhIH kiM prabhASeta kimAsIta vrajeta kim | ..54.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
prajahAti yadA kAmAnsarvAnpArtha manogatAn | . |
AtmanyevAtmanA tuSTaH sthitaprajxastadocyate | ..55.. |
duHkheSvanudvignamanAH sukheSu vigataspqhaH | . |
vItarAgabhayakrodhaH sthitadhIrmunirucyate | ..56.. |
yaH sarvatrAnabhisnehastattatprApya fubhAfubham | . |
nAbhinandati na dveSTi tasya prajxA pratiSThitA | ..57.. |
yadA saMharate cAyaM kUrmo'zgAnIva sarvafaH | . |
indriyANIndriyArthebhyastasya prajxA pratiSThitA | ..58.. |
viSayA vinivartante nirAhArasya dehinaH | . |
rasavarjaM raso'pyasya paraM dqSTvA nivartate | ..59.. |
yatato hyapi kaunteya puruSasya vipafcitaH | . |
indriyANi pramAthIni haranti prasabhaM manaH | ..60.. |
tAni sarvANi saMyamya yukta AsIta matparaH | . |
vafe hi yasyendriyANi tasya prajxA pratiSThitA | ..61.. |
dhyAyato viSayAnpuMsaH sazgasteSUpajAyate | . |
sazgAtsaMjAyate kAmaH kAmAtkrodho'bhijAyate | ..62.. |
krodhAdbhavati saMmohaH saMmohAtsmqtivibhramaH | . |
smqtibhraMfAdbuddhinAfo buddhinAfAtpraNafyati | ..63.. |
rAgadveSavimuktaistu viSayAnindriyaifcaran | . |
AtmavafyairvidheyAtmA prasAdamadhigacchati | ..64.. |
prasAde sarvaduHkhAnAM hAnirasyopajAyate | . |
prasannacetaso hyAfu buddhiH paryavatiSThate | ..65.. |
nAsti buddhirayuktasya na cAyuktasya bhAvanA | . |
na cAbhAvayataH fAntirafAntasya kutaH sukham | ..66.. |
indriyANAM hi caratAM yanmano'nuvidhIyate | . |
tadasya harati prajxAM vAyurnAvamivAmbhasi | ..67.. |
tasmAdyasya mahAbAho nigqhItAni sarvafaH | . |
indriyANIndriyArthebhyastasya prajxA pratiSThitA | ..68.. |
yA nifA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgarti saMyamI | . |
yasyAM jAgrati bhUtAni sA nifA pafyato muneH | ..69.. |
ApUryamANamacalapratiSThaM samudramApaH pravifanti yadvat | . |
tadvatkAmA yaM pravifanti sarve sa fAntimApnoti na kAmakAmI | ..70.. |
vihAya kAmAnyaH sarvAnpumAMfcarati niHspqhaH | . |
nirmamo nirahaMkAraH sa fAntimadhigacchati | ..71.. |
eSA brAhmI sthitiH pArtha nainAM prApya vimuhyati | . |
sthitvAsyAmantakAle'pi brahmanirvANamqcchati | ..72.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde sAMkhyayogo nAma dvitIyo'dhyAyaH ..2..
tqtIyo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca. | |
jyAyasI cetkarmaNaste matA buddhirjanArdana | . |
tatkiM karmaNi ghore mAM niyojayasi kefava | ..1.. |
vyAmifreNeva vAkyena buddhiM mohayasIva me | . |
tadekaM vada nifcitya yena freyo'hamApnuyAm | ..2.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
loke'smindvividhA niSThA purA proktA mayAnagha | . |
jxAnayogena sAMkhyAnAM karmayogena yoginAm | ..3.. |
na karmaNAmanArambhAnnaiSkarmyaM puruSo'fnute | . |
na ca saMnyasanAdeva siddhiM samadhigacchati | ..4.. |
na hi kafcitkSaNamapi jAtu tiSThatyakarmakqt | . |
kAryate hyavafaH karma sarvaH prakqtijairguNaiH | ..5.. |
karmendriyANi saMyamya ya Aste manasA smaran | . |
indriyArthAnvimUDhAtmA mithyAcAraH sa ucyate | ..6.. |
yastvindriyANi manasA niyamyArabhate'rjuna | . |
karmendriyaiH karmayogamasaktaH sa vifiSyate | ..7.. |
niyataM kuru karma tvaM karma jyAyo hyakarmaNaH | . |
farIrayAtrApi ca te na prasiddhyedakarmaNaH | ..8.. |
yajxArthAtkarmaNo'nyatra loko'yaM karmabandhanaH | . |
tadarthaM karma kaunteya muktasazgaH samAcara | ..9.. |
sahayajxAH prajAH sqSTvA purovAca prajApatiH | . |
anena prasaviSyadhvameSa vo'stviSTakAmadhuk | ..10.. |
devAnbhAvayatAnena te devA bhAvayantu vaH | . |
parasparaM bhAvayantaH freyaH paramavApsyatha | ..11.. |
iSTAnbhogAnhi vo devA dAsyante yajxabhAvitAH | . |
tairdattAnapradAyaibhyo yo bhuzkte stena eva saH | ..12.. |
yajxafiSTAfinaH santo mucyante sarvakilbiSaiH | . |
bhuxjate te tvaghaM pApA ye pacantyAtmakAraNAt | ..13.. |
annAdbhavanti bhUtAni parjanyAdannasaMbhavaH | . |
yajxAdbhavati parjanyo yajxaH karmasamudbhavaH | ..14.. |
karma brahmodbhavaM viddhi brahmAkSarasamudbhavam | . |
tasmAtsarvagataM brahma nityaM yajxe pratiSThitam | ..15.. |
evaM pravartitaM cakraM nAnuvartayatIha yaH | . |
aghAyurindriyArAmo moghaM pArtha sa jIvati | ..16.. |
yastvAtmaratireva syAdAtmatqptafca mAnavaH | . |
Atmanyeva ca saMtuSTastasya kAryaM na vidyate | ..17.. |
naiva tasya kqtenArtho nAkqteneha kafcana | . |
na cAsya sarvabhUteSu kafcidarthavyapAfrayaH | ..18.. |
tasmAdasaktaH satataM kAryaM karma samAcara | . |
asakto hyAcarankarma paramApnoti pUruSaH | ..19.. |
karmaNaiva hi saMsiddhimAsthitA janakAdayaH | . |
lokasaMgrahamevApi saMpafyankartumarhasi | ..20.. |
yadyadAcarati freSThastattadevetaro janaH | . |
sa yatpramANaM kurute lokastadanuvartate | ..21.. |
na me pArthAsti kartavyaM triSu lokeSu kiMcana | . |
nAnavAptamavAptavyaM varta eva ca karmaNi | ..22.. |
yadi hyahaM na varteyaM jAtu karmaNyatandritaH | . |
mama vartmAnuvartante manuSyAH pArtha sarvafaH | ..23.. |
utsIdeyurime lokA na kuryAM karma cedaham | . |
saMkarasya ca kartA syAmupahanyAmimAH prajAH | ..24.. |
saktAH karmaNyavidvAMso yathA kurvanti bhArata | . |
kuryAdvidvAMstathAsaktafcikIrSurlokasaMgraham | ..25.. |
na buddhibhedaM janayedajxAnAM karmasazginAm | . |
joSayetsarvakarmANi vidvAnyuktaH samAcaran | ..26.. |
prakqteH kriyamANAni guNaiH karmANi sarvafaH | . |
ahaMkAravimUDhAtmA kartAhamiti manyate | ..27.. |
tattvavittu mahAbAho guNakarmavibhAgayoH | . |
guNA guNeSu vartanta iti matvA na sajjate | ..28.. |
prakqterguNasaMmUDhAH sajjante guNakarmasu | . |
tAnakqtsnavido mandAnkqtsnavinna vicAlayet | ..29.. |
mayi sarvANi karmANi saMnyasyAdhyAtmacetasA | . |
nirAfIrnirmamo bhUtvA yudhyasva vigatajvaraH | ..30.. |
ye me matamidaM nityamanutiSThanti mAnavAH | . |
fraddhAvanto'nasUyanto mucyante te'pi karmabhiH | ..31.. |
ye tvetadabhyasUyanto nAnutiSThanti me matam | . |
sarvajxAnavimUDhAMstAnviddhi naSTAnacetasaH | ..32.. |
sadqfaM ceSTate svasyAH prakqterjxAnavAnapi | . |
prakqtiM yAnti bhUtAni nigrahaH kiM kariSyati | ..33.. |
indriyasyendriyasyArthe rAgadveSau vyavasthitau | . |
tayorna vafamAgacchettau hyasya paripanthinau | ..34.. |
freyAnsvadharmo viguNaH paradharmAtsvanuSThitAt | . |
svadharme nidhanaM freyaH paradharmo bhayAvahaH | ..35.. |
arjuna uvAca. | |
atha kena prayukto'yaM pApaM carati pUruSaH | . |
anicchannapi vArSNeya balAdiva niyojitaH | ..36.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
kAma eSa krodha eSa rajoguNasamudbhavaH | . |
mahAfano mahApApmA viddhyenamiha vairiNam | ..37.. |
dhUmenAvriyate vahniryathAdarfo malena ca | . |
yatholbenAvqto garbhastathA tenedamAvqtam | ..38.. |
AvqtaM jxAnametena jxAnino nityavairiNA | . |
kAmarUpeNa kaunteya duSpUreNAnalena ca | ..39.. |
indriyANi mano buddhirasyAdhiSThAnamucyate | . |
etairvimohayatyeSa jxAnamAvqtya dehinam | ..40.. |
tasmAttvamindriyANyAdau niyamya bharatarSabha | . |
pApmAnaM prajahi hyenaM jxAnavijxAnanAfanam | ..41.. |
indriyANi parANyAhurindriyebhyaH paraM manaH | . |
manasastu parA buddhiryo buddheH paratastu saH | ..42.. |
evaM buddheH paraM buddhvA saMstabhyAtmAnamAtmanA | . |
jahi fatruM mahAbAho kAmarUpaM durAsadam | ..43.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde karmayogo nAma tqtIyo'dhyAyaH ..3..
caturtho'dhyAyaH | |
frIbhagavAnuvAca. | |
imaM vivasvate yogaM proktavAnahamavyayam | . |
vivasvAnmanave prAha manurikSvAkave'bravIt | ..1.. |
evaM paraMparAprAptamimaM rAjarSayo viduH | . |
sa kAleneha mahatA yogo naSTaH paraMtapa | ..2.. |
sa evAyaM mayA te'dya yogaH proktaH purAtanaH | . |
bhakto'si me sakhA ceti rahasyaM hyetaduttamam | ..3.. |
arjuna uvAca. | |
aparaM bhavato janma paraM janma vivasvataH | . |
kathametadvijAnIyAM tvamAdau proktavAniti | ..4.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
bahUni me vyatItAni janmAni tava cArjuna | . |
tAnyahaM veda sarvANi na tvaM vettha paraMtapa | ..5.. |
ajo'pi sannavyayAtmA bhUtAnAmIfvaro'pi san | . |
prakqtiM svAmadhiSThAya saMbhavAmyAtmamAyayA | ..6.. |
yadA yadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata | . |
abhyutthAnamadharmasya tadAtmAnaM sqjAmyaham | ..7.. |
paritrANAya sAdhUnAM vinAfAya ca duSkqtAm | . |
dharmasaMsthApanArthAya saMbhavAmi yuge yuge | ..8.. |
janma karma ca me divyamevaM yo vetti tattvataH | . |
tyaktvA dehaM punarjanma naiti mAmeti so'rjuna | ..9.. |
vItarAgabhayakrodhA manmayA mAmupAfritAH | . |
bahavo jxAnatapasA pUtA madbhAvamAgatAH | ..10.. |
ye yathA mAM prapadyante tAMstathaiva bhajAmyaham | . |
mama vartmAnuvartante manuSyAH pArtha sarvafaH | ..11.. |
kAzkSantaH karmaNAM siddhiM yajanta iha devatAH | . |
kSipraM hi mAnuSe loke siddhirbhavati karmajA | ..12.. |
cAturvarNyaM mayA sqSTaM guNakarmavibhAgafaH | . |
tasya kartAramapi mAM viddhyakartAramavyayam | ..13.. |
na mAM karmANi limpanti na me karmaphale spqhA | . |
iti mAM yo'bhijAnAti karmabhirna sa badhyate | ..14.. |
evaM jxAtvA kqtaM karma pUrvairapi mumukSubhiH | . |
kuru karmaiva tasmAttvaM pUrvaiH pUrvataraM kqtam | ..15.. |
kiM karma kimakarmeti kavayo'pyatra mohitAH | . |
tatte karma pravakSyAmi yajjxAtvA mokSyase'fubhAt | ..16.. |
karmaNo hyapi boddhavyaM boddhavyaM ca vikarmaNaH | . |
akarmaNafca boddhavyaM gahanA karmaNo gatiH | ..17.. |
karmaNyakarma yaH pafyedakarmaNi ca karma yaH | . |
sa buddhimAnmanuSyeSu sa yuktaH kqtsnakarmakqt | ..18.. |
yasya sarve samArambhAH kAmasaMkalpavarjitAH | . |
jxAnAgnidagdhakarmANaM tamAhuH paNDitaM budhAH | ..19.. |
tyaktvA karmaphalAsazgaM nityatqpto nirAfrayaH | . |
karmaNyabhipravqtto'pi naiva kiMcitkaroti saH | ..20.. |
nirAfIryatacittAtmA tyaktasarvaparigrahaH | . |
fArIraM kevalaM karma kurvannApnoti kilbiSam | ..21.. |
yadqcchAlAbhasaMtuSTo dvandvAtIto vimatsaraH | . |
samaH siddhAvasiddhau ca kqtvApi na nibadhyate | ..22.. |
gatasazgasya muktasya jxAnAvasthitacetasaH | . |
yajxAyAcarataH karma samagraM pravilIyate | ..23.. |
brahmArpaNaM brahma havirbrahmAgnau brahmaNA hutam | . |
brahmaiva tena gantavyaM brahmakarmasamAdhinA | ..24.. |
daivamevApare yajxaM yoginaH paryupAsate | . |
brahmAgnAvapare yajxaM yajxenaivopajuhvati | ..25.. |
frotrAdInIndriyANyanye saMyamAgniSu juhvati | . |
fabdAdInviSayAnanya indriyAgniSu juhvati | ..26.. |
sarvANIndriyakarmANi prANakarmANi cApare | . |
AtmasaMyamayogAgnau juhvati jxAnadIpite | ..27.. |
dravyayajxAstapoyajxA yogayajxAstathApare | . |
svAdhyAyajxAnayajxAfca yatayaH saMfitavratAH | ..28.. |
apAne juhvati prANaM prANe'pAnaM tathApare | . |
prANApAnagatI ruddhvA prANAyAmaparAyaNAH | ..29.. |
apare niyatAhArAH prANAnprANeSu juhvati | . |
sarve'pyete yajxavido yajxakSapitakalmaSAH | ..30.. |
yajxafiSTAmqtabhujo yAnti brahma sanAtanam | . |
nAyaM loko'styayajxasya kuto'nyaH kurusattama | ..31.. |
evaM bahuvidhA yajxA vitatA brahmaNo mukhe | . |
karmajAnviddhi tAnsarvAnevaM jxAtvA vimokSyase | ..32.. |
freyAndravyamayAdyajxAjjxAnayajxaH paraMtapa | . |
sarvaM karmAkhilaM pArtha jxAne parisamApyate | ..33.. |
tadviddhi praNipAtena pariprafnena sevayA | . |
upadekSyanti te jxAnaM jxAninastattvadarfinaH | ..34.. |
yajjxAtvA na punarmohamevaM yAsyasi pANDava | . |
yena bhUtAnyafeSeNa drakSyasyAtmanyatho mayi | ..35.. |
api cedasi pApebhyaH sarvebhyaH pApakqttamaH | . |
sarvaM jxAnaplavenaiva vqjinaM saMtariSyasi | ..36.. |
yathaidhAMsi samiddho'gnirbhasmasAtkurute'rjuna | . |
jxAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute tathA | ..37.. |
na hi jxAnena sadqfaM pavitramiha vidyate | . |
tatsvayaM yogasaMsiddhaH kAlenAtmani vindati | ..38.. |
fraddhAvAMMllabhate jxAnaM tatparaH saMyatendriyaH | . |
jxAnaM labdhvA parAM fAntimacireNAdhigacchati | ..39.. |
ajxafcAfraddadhAnafca saMfayAtmA vinafyati | . |
nAyaM loko'sti na paro na sukhaM saMfayAtmanaH | ..40.. |
yogasaMnyastakarmANaM jxAnasaMchinnasaMfayam | . |
AtmavantaM na karmANi nibadhnanti dhanaMjaya | ..41.. |
tasmAdajxAnasaMbhUtaM hqtsthaM jxAnAsinAtmanaH | . |
chittvainaM saMfayaM yogamAtiSThottiSTha bhArata | ..42.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde jxAnakarmasaMnyAsayogo nAma caturtho'dhyAyaH ..4..
paxcamo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca. | |
saMnyAsaM karmaNAM kqSNa punaryogaM ca faMsasi | . |
yacchreya etayorekaM tanme brUhi sunifcitam | ..1.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
saMnyAsaH karmayogafca niHfreyasakarAvubhau | . |
tayostu karmasaMnyAsAtkarmayogo vifiSyate | ..2.. |
jxeyaH sa nityasaMnyAsI yo na dveSTi na kAzkSati | . |
nirdvandvo hi mahAbAho sukhaM bandhAtpramucyate | ..3.. |
sAMkhyayogau pqthagbAlAH pravadanti na paNDitAH | . |
ekamapyAsthitaH samyagubhayorvindate phalam | ..4.. |
yatsAMkhyaiH prApyate sthAnaM tadyogairapi gamyate | . |
ekaM sAMkhyaM ca yogaM ca yaH pafyati sa pafyati | ..5.. |
saMnyAsastu mahAbAho duHkhamAptumayogataH | . |
yogayukto munirbrahma nacireNAdhigacchati | ..6.. |
yogayukto vifuddhAtmA vijitAtmA jitendriyaH | . |
sarvabhUtAtmabhUtAtmA kurvannapi na lipyate | ..7.. |
naiva kiMcitkaromIti yukto manyeta tattvavit | . |
pafyaxfqNvanspqfaxjighrannafnangacchansvapaxfvasan | ..8.. |
pralapanvisqjangqhNannunmiSannimiSannapi | . |
indriyANIndriyArtheSu vartanta iti dhArayan | ..9.. |
brahmaNyAdhAya karmANi sazgaM tyaktvA karoti yaH | . |
lipyate na sa pApena padmapatramivAmbhasA | ..10.. |
kAyena manasA buddhyA kevalairindriyairapi | . |
yoginaH karma kurvanti sazgaM tyaktvAtmafuddhaye | ..11.. |
yuktaH karmaphalaM tyaktvA fAntimApnoti naiSThikIm | . |
ayuktaH kAmakAreNa phale sakto nibadhyate | ..12.. |
sarvakarmANi manasA saMnyasyAste sukhaM vafI | . |
navadvAre pure dehI naiva kurvanna kArayan | ..13.. |
na kartqtvaM na karmANi lokasya sqjati prabhuH | . |
na karmaphalasaMyogaM svabhAvastu pravartate | ..14.. |
nAdatte kasyacitpApaM na caiva sukqtaM vibhuH | . |
ajxAnenAvqtaM jxAnaM tena muhyanti jantavaH | ..15.. |
jxAnena tu tadajxAnaM yeSAM nAfitamAtmanaH | . |
teSAmAdityavajjxAnaM prakAfayati tatparam | ..16.. |
tadbuddhayastadAtmAnastanniSThAstatparAyaNAH | . |
gacchantyapunarAvqttiM jxAnanirdhUtakalmaSAH | ..17.. |
vidyAvinayasaMpanne brAhmaNe gavi hastini | . |
funi caiva fvapAke ca paNDitAH samadarfinaH | ..18.. |
ihaiva tairjitaH sargo yeSAM sAmye sthitaM manaH | . |
nirdoSaM hi samaM brahma tasmAdbrahmaNi te sthitAH | ..19.. |
na prahqSyetpriyaM prApya nodvijetprApya cApriyam | . |
sthirabuddhirasaMmUDho brahmavidbrahmaNi sthitaH | ..20.. |
bAhyasparfeSvasaktAtmA vindatyAtmani yatsukham | . |
sa brahmayogayuktAtmA sukhamakSayamafnute | ..21.. |
ye hi saMsparfajA bhogA duHkhayonaya eva te | . |
AdyantavantaH kaunteya na teSu ramate budhaH | ..22.. |
faknotIhaiva yaH soDhuM prAkfarIravimokSaNAt | . |
kAmakrodhodbhavaM vegaM sa yuktaH sa sukhI naraH | ..23.. |
yo'ntaHsukho'ntarArAmastathAntarjyotireva yaH | . |
sa yogI brahmanirvANaM brahmabhUto'dhigacchati | ..24.. |
labhante brahmanirvANamqSayaH kSINakalmaSAH | . |
chinnadvaidhA yatAtmAnaH sarvabhUtahite ratAH | ..25.. |
kAmakrodhaviyuktAnAM yatInAM yatacetasAm | . |
abhito brahmanirvANaM vartate viditAtmanAm | ..26.. |
sparfAnkqtvA bahirbAhyAMfcakSufcaivAntare bhruvoH | . |
prANApAnau samau kqtvA nAsAbhyantaracAriNau | ..27.. |
yatendriyamanobuddhirmunirmokSaparAyaNaH | . |
vigatecchAbhayakrodho yaH sadA mukta eva saH | ..28.. |
bhoktAraM yajxatapasAM sarvalokamahefvaram | . |
suhqdaM sarvabhUtAnAM jxAtvA mAM fAntimqcchati | ..29.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde karmasaMnyAsayogo nAma paxcamo'dhyAyaH ..5..
SaSTho'dhyAyaH | |
frIbhagavAnuvAca. | |
anAfritaH karmaphalaM kAryaM karma karoti yaH | . |
sa saMnyAsI ca yogI ca na niragnirna cAkriyaH | ..1.. |
yaM saMnyAsamiti prAhuryogaM taM viddhi pANDava | . |
na hyasaMnyastasaMkalpo yogI bhavati kafcana | ..2.. |
ArurukSormuneryogaM karma kAraNamucyate | . |
yogArUDhasya tasyaiva famaH kAraNamucyate | ..3.. |
yadA hi nendriyArtheSu na karmasvanuSajjate | . |
sarvasaMkalpasaMnyAsI yogArUDhastadocyate | ..4.. |
uddharedAtmanAtmAnaM nAtmAnamavasAdayet | . |
Atmaiva hyAtmano bandhurAtmaiva ripurAtmanaH | ..5.. |
bandhurAtmAtmanastasya yenAtmaivAtmanA jitaH | . |
anAtmanastu fatrutve vartetAtmaiva fatruvat | ..6.. |
jitAtmanaH prafAntasya paramAtmA samAhitaH | . |
fItoSNasukhaduHkheSu tathA mAnApamAnayoH | ..7.. |
jxAnavijxAnatqptAtmA kUTastho vijitendriyaH | . |
yukta ityucyate yogI samaloSTAfmakAxcanaH | ..8.. |
suhqnmitrAryudAsInamadhyasthadveSyabandhuSu | . |
sAdhuSvapi ca pApeSu samabuddhirvifiSyate | ..9.. |
yogI yuxjIta satatamAtmAnaM rahasi sthitaH | . |
ekAkI yatacittAtmA nirAfIraparigrahaH | ..10.. |
fucau defe pratiSThApya sthiramAsanamAtmanaH | . |
nAtyucchritaM nAtinIcaM cailAjinakufottaram | ..11.. |
tatraikAgraM manaH kqtvA yatacittendriyakriyAH | . |
upavifyAsane yuxjyAdyogamAtmavifuddhaye | ..12.. |
samaM kAyafirogrIvaM dhArayannacalaM sthiraH | . |
saMprekSya nAsikAgraM svaM difafcAnavalokayan | ..13.. |
prafAntAtmA vigatabhIrbrahmacArivrate sthitaH | . |
manaH saMyamya maccitto yukta AsIta matparaH | ..14.. |
yuxjannevaM sadAtmAnaM yogI niyatamAnasaH | . |
fAntiM nirvANaparamAM matsaMsthAmadhigacchati | ..15.. |
nAtyafnatastu yogo'sti na caikAntamanafnataH | . |
na cAtisvapnafIlasya jAgrato naiva cArjuna | ..16.. |
yuktAhAravihArasya yuktaceSTasya karmasu | . |
yuktasvapnAvabodhasya yogo bhavati duHkhahA | ..17.. |
yadA viniyataM cittamAtmanyevAvatiSThate | . |
niHspqhaH sarvakAmebhyo yukta ityucyate tadA | ..18.. |
yathA dIpo nivAtastho nezgate sopamA smqtA | . |
yogino yatacittasya yuxjato yogamAtmanaH | ..19.. |
yatroparamate cittaM niruddhaM yogasevayA | . |
yatra caivAtmanAtmAnaM pafyannAtmani tuSyati | ..20.. |
sukhamAtyantikaM yattadbuddhigrAhyamatIndriyam | . |
vetti yatra na caivAyaM sthitafcalati tattvataH | ..21.. |
yaM labdhvA cAparaM lAbhaM manyate nAdhikaM tataH | . |
yasminsthito na duHkhena guruNApi vicAlyate | ..22.. |
taM vidyAdduHkhasaMyogaviyogaM yogasaMjxitam | . |
sa nifcayena yoktavyo yogo'nirviNNacetasA | ..23.. |
saMkalpaprabhavAnkAmAMstyaktvA sarvAnafeSataH | . |
manasaivendriyagrAmaM viniyamya samantataH | ..24.. |
fanaiH fanairuparamedbuddhyA dhqtigqhItayA | . |
AtmasaMsthaM manaH kqtvA na kiMcidapi cintayet | ..25.. |
yato yato nifcarati manafcaxcalamasthiram | . |
tatastato niyamyaitadAtmanyeva vafaM nayet | ..26.. |
prafAntamanasaM hyenaM yoginaM sukhamuttamam | . |
upaiti fAntarajasaM brahmabhUtamakalmaSam | ..27.. |
yuxjannevaM sadAtmAnaM yogI vigatakalmaSaH | . |
sukhena brahmasaMsparfamatyantaM sukhamafnute | ..28.. |
sarvabhUtasthamAtmAnaM sarvabhUtAni cAtmani | . |
IkSate yogayuktAtmA sarvatra samadarfanaH | ..29.. |
yo mAM pafyati sarvatra sarvaM ca mayi pafyati | . |
tasyAhaM na praNafyAmi sa ca me na praNafyati | ..30.. |
sarvabhUtasthitaM yo mAM bhajatyekatvamAsthitaH | . |
sarvathA vartamAno'pi sa yogI mayi vartate | ..31.. |
Atmaupamyena sarvatra samaM pafyati yo'rjuna | . |
sukhaM vA yadi vA duHkhaM sa yogI paramo mataH | ..32.. |
arjuna uvAca. | |
yo'yaM yogastvayA proktaH sAmyena madhusUdana | . |
etasyAhaM na pafyAmi caxcalatvAtsthitiM sthirAm | ..33.. |
caxcalaM hi manaH kqSNa pramAthi balavaddqDham | . |
tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva suduSkaram | ..34.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
asaMfayaM mahAbAho mano durnigrahaM calam | . |
abhyAsena tu kaunteya vairAgyeNa ca gqhyate | ..35.. |
asaMyatAtmanA yogo duSprApa iti me matiH | . |
vafyAtmanA tu yatatA fakyo'vAptumupAyataH | ..36.. |
arjuna uvAca. | |
ayatiH fraddhayopeto yogAccalitamAnasaH | . |
aprApya yogasaMsiddhiM kAM gatiM kqSNa gacchati | ..37.. |
kaccinnobhayavibhraSTafchinnAbhramiva nafyati | . |
apratiSTho mahAbAho vimUDho brahmaNaH pathi | ..38.. |
etanme saMfayaM kqSNa chettumarhasyafeSataH | . |
tvadanyaH saMfayasyAsya chettA na hyupapadyate | ..39.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
pArtha naiveha nAmutra vinAfastasya vidyate | . |
na hi kalyANakqtkafciddurgatiM tAta gacchati | ..40.. |
prApya puNyakqtAM lokAnuSitvA fAfvatIH samAH | . |
fucInAM frImatAM gehe yogabhraSTo'bhijAyate | ..41.. |
athavA yoginAmeva kule bhavati dhImatAm | . |
etaddhi durlabhataraM loke janma yadIdqfam | ..42.. |
tatra taM buddhisaMyogaM labhate paurvadehikam | . |
yatate ca tato bhUyaH saMsiddhau kurunandana | ..43.. |
pUrvAbhyAsena tenaiva hriyate hyavafo'pi saH | . |
jijxAsurapi yogasya fabdabrahmAtivartate | ..44.. |
prayatnAdyatamAnastu yogI saMfuddhakilbiSaH | . |
anekajanmasaMsiddhastato yAti parAM gatim | ..45.. |
tapasvibhyo'dhiko yogI jxAnibhyo'pi mato'dhikaH | . |
karmibhyafcAdhiko yogI tasmAdyogI bhavArjuna | ..46.. |
yoginAmapi sarveSAM madgatenAntarAtmanA | . |
fraddhAvAnbhajate yo mAM sa me yuktatamo mataH | ..47.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde AtmasaMyamayogo nAma SaSTho'dhyAyaH ..6..
saptamo'dhyAyaH | |
frIbhagavAnuvAca. | |
mayyAsaktamanAH pArtha yogaM yuxjanmadAfrayaH | . |
asaMfayaM samagraM mAM yathA jxAsyasi tacchqNu | ..1.. |
jxAnaM te'haM savijxAnamidaM vakSyAmyafeSataH | . |
yajjxAtvA neha bhUyo'nyajjxAtavyamavafiSyate | ..2.. |
manuSyANAM sahasreSu kafcidyatati siddhaye | . |
yatatAmapi siddhAnAM kafcinmAM vetti tattvataH | ..3.. |
bhUmirApo'nalo vAyuH khaM mano buddhireva ca | . |
ahaMkAra itIyaM me bhinnA prakqtiraSTadhA | ..4.. |
apareyamitastvanyAM prakqtiM viddhi me parAm | . |
jIvabhUtAM mahAbAho yayedaM dhAryate jagat | ..5.. |
etadyonIni bhUtAni sarvANItyupadhAraya | . |
ahaM kqtsnasya jagataH prabhavaH pralayastathA | ..6.. |
mattaH parataraM nAnyatkiMcidasti dhanaMjaya | . |
mayi sarvamidaM protaM sUtre maNigaNA iva | ..7.. |
raso'hamapsu kaunteya prabhAsmi fafisUryayoH | . |
praNavaH sarvavedeSu fabdaH khe pauruSaM nqSu | ..8.. |
puNyo gandhaH pqthivyAM ca tejafcAsmi vibhAvasau | . |
jIvanaM sarvabhUteSu tapafcAsmi tapasviSu | ..9.. |
bIjaM mAM sarvabhUtAnAM viddhi pArtha sanAtanam | . |
buddhirbuddhimatAmasmi tejastejasvinAmaham | ..10.. |
balaM balavatAM cAhaM kAmarAgavivarjitam | . |
dharmAviruddho bhUteSu kAmo'smi bharatarSabha | ..11.. |
ye caiva sAttvikA bhAvA rAjasAstAmasAfca ye | . |
matta eveti tAnviddhi na tvahaM teSu te mayi | ..12.. |
tribhirguNamayairbhAvairebhiH sarvamidaM jagat | . |
mohitaM nAbhijAnAti mAmebhyaH paramavyayam | ..13.. |
daivI hyeSA guNamayI mama mAyA duratyayA | . |
mAmeva ye prapadyante mAyAmetAM taranti te | ..14.. |
na mAM duSkqtino mUDhAH prapadyante narAdhamAH | . |
mAyayApahqtajxAnA AsuraM bhAvamAfritAH | ..15.. |
caturvidhA bhajante mAM janAH sukqtino'rjuna | . |
Arto jijxAsurarthArthI jxAnI ca bharatarSabha | ..16.. |
teSAM jxAnI nityayukta ekabhaktirvifiSyate | . |
priyo hi jxAnino'tyarthamahaM sa ca mama priyaH | ..17.. |
udArAH sarva evaite jxAnI tvAtmaiva me matam | . |
AsthitaH sa hi yuktAtmA mAmevAnuttamAM gatim | ..18.. |
bahUnAM janmanAmante jxAnavAnmAM prapadyate | . |
vAsudevaH sarvamiti sa mahAtmA sudurlabhaH | ..19.. |
kAmaistaistairhqtajxAnAH prapadyante'nyadevatAH | . |
taM taM niyamamAsthAya prakqtyA niyatAH svayA | ..20.. |
yo yo yAM yAM tanuM bhaktaH fraddhayArcitumicchati | . |
tasya tasyAcalAM fraddhAM tAmeva vidadhAmyaham | ..21.. |
sa tayA fraddhayA yuktastasyArAdhanamIhate | . |
labhate ca tataH kAmAnmayaiva vihitAnhi tAn | ..22.. |
antavattu phalaM teSAM tadbhavatyalpamedhasAm | . |
devAndevayajo yAnti madbhaktA yAnti mAmapi | ..23.. |
avyaktaM vyaktimApannaM manyante mAmabuddhayaH | . |
paraM bhAvamajAnanto mamAvyayamanuttamam | ..24.. |
nAhaM prakAfaH sarvasya yogamAyAsamAvqtaH | . |
mUDho'yaM nAbhijAnAti loko mAmajamavyayam | ..25.. |
vedAhaM samatItAni vartamAnAni cArjuna | . |
bhaviSyANi ca bhUtAni mAM tu veda na kafcana | ..26.. |
icchAdveSasamutthena dvandvamohena bhArata | . |
sarvabhUtAni saMmohaM sarge yAnti paraMtapa | ..27.. |
yeSAM tvantagataM pApaM janAnAM puNyakarmaNAm | . |
te dvandvamohanirmuktA bhajante mAM dqDhavratAH | ..28.. |
jarAmaraNamokSAya mAmAfritya yatanti ye | . |
te brahma tadviduH kqtsnamadhyAtmaM karma cAkhilam | ..29.. |
sAdhibhUtAdhidaivaM mAM sAdhiyajxaM ca ye viduH | . |
prayANakAle'pi ca mAM te viduryuktacetasaH | ..30.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde jxAnavijxAnayogo nAma saptamo'dhyAyaH ..7..
aSTamo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca. | |
kiM tadbrahma kimadhyAtmaM kiM karma puruSottama | . |
adhibhUtaM ca kiM proktamadhidaivaM kimucyate | ..1.. |
adhiyajxaH kathaM ko'tra dehe'sminmadhusUdana | . |
prayANakAle ca kathaM jxeyo'si niyatAtmabhiH | ..2.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
akSaraM brahma paramaM svabhAvo'dhyAtmamucyate | . |
bhUtabhAvodbhavakaro visargaH karmasaMjxitaH | ..3.. |
adhibhUtaM kSaro bhAvaH puruSafcAdhidaivatam | . |
adhiyajxo'hamevAtra dehe dehabhqtAM vara | ..4.. |
antakAle ca mAmeva smaranmuktvA kalevaram | . |
yaH prayAti sa madbhAvaM yAti nAstyatra saMfayaH | ..5.. |
yaM yaM vApi smaranbhAvaM tyajatyante kalevaram | . |
taM tamevaiti kaunteya sadA tadbhAvabhAvitaH | ..6.. |
tasmAtsarveSu kAleSu mAmanusmara yudhya ca | . |
mayyarpitamanobuddhirmAmevaiSyasyasaMfayam | ..7.. |
abhyAsayogayuktena cetasA nAnyagAminA | . |
paramaM puruSaM divyaM yAti pArthAnucintayan | ..8.. |
kaviM purANamanufAsitAramaNoraNIyaMsamanusmaredyaH | . |
sarvasya dhAtAramacintyarUpamAdityavarNaM tamasaH parastAt | ..9.. |
prayANakAle manasAcalena bhaktyA yukto yogabalena caiva | . |
bhruvormadhye prANamAvefya samyaksa taM paraM puruSamupaiti divyam | ..10.. |
yadakSaraM vedavido vadanti vifanti yadyatayo vItarAgAH | . |
yadicchanto brahmacaryaM caranti tatte padaM saMgraheNa pravakSye | ..11.. |
sarvadvArANi saMyamya mano hqdi nirudhya ca | . |
mUrdhnyAdhAyAtmanaH prANamAsthito yogadhAraNAm | ..12.. |
omityekAkSaraM brahma vyAharanmAmanusmaran | . |
yaH prayAti tyajandehaM sa yAti paramAM gatim | ..13.. |
ananyacetAH satataM yo mAM smarati nityafaH | . |
tasyAhaM sulabhaH pArtha nityayuktasya yoginaH | ..14.. |
mAmupetya punarjanma duHkhAlayamafAfvatam | . |
nApnuvanti mahAtmAnaH saMsiddhiM paramAM gatAH | ..15.. |
AbrahmabhuvanAllokAH punarAvartino'rjuna | . |
mAmupetya tu kaunteya punarjanma na vidyate | ..16.. |
sahasrayugaparyantamaharyadbrahmaNo viduH | . |
rAtriM yugasahasrAntAM te'horAtravido janAH | ..17.. |
avyaktAdvyaktayaH sarvAH prabhavantyaharAgame | . |
rAtryAgame pralIyante tatraivAvyaktasaMjxake | ..18.. |
bhUtagrAmaH sa evAyaM bhUtvA bhUtvA pralIyate | . |
rAtryAgame'vafaH pArtha prabhavatyaharAgame | ..19.. |
parastasmAttu bhAvo'nyo'vyakto'vyaktAtsanAtanaH | . |
yaH sa sarveSu bhUteSu nafyatsu na vinafyati | ..20.. |
avyakto'kSara ityuktastamAhuH paramAM gatim | . |
yaM prApya na nivartante taddhAma paramaM mama | ..21.. |
puruSaH sa paraH pArtha bhaktyA labhyastvananyayA | . |
yasyAntaHsthAni bhUtAni yena sarvamidaM tatam | ..22.. |
yatra kAle tvanAvqttimAvqttiM caiva yoginaH | . |
prayAtA yAnti taM kAlaM vakSyAmi bharatarSabha | ..23.. |
agnirjotirahaH fuklaH SaNmAsA uttarAyaNam | . |
tatra prayAtA gacchanti brahma brahmavido janAH | ..24.. |
dhUmo rAtristathA kqSNaH SaNmAsA dakSiNAyanam | . |
tatra cAndramasaM jyotiryogI prApya nivartate | ..25.. |
fuklakqSNe gatI hyete jagataH fAfvate mate | . |
ekayA yAtyanAvqttimanyayAvartate punaH | ..26.. |
naite sqtI pArtha jAnanyogI muhyati kafcana | . |
tasmAtsarveSu kAleSu yogayukto bhavArjuna | ..27.. |
vedeSu yajxeSu tapaHsu caiva dAneSu yatpuNyaphalaM pradiSTam | . |
atyeti tatsarvamidaM viditvAyogI paraM sthAnamupaiti cAdyam | ..28.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde akSarabrahmayogo nAmASTamo'dhyAyaH ..8..
navamo'dhyAyaH | |
frIbhagavAnuvAca. | |
idaM tu te guhyatamaM pravakSyAmyanasUyave | . |
jxAnaM vijxAnasahitaM yajjxAtvA mokSyase'fubhAt | ..1.. |
rAjavidyA rAjaguhyaM pavitramidamuttamam | . |
pratyakSAvagamaM dharmyaM susukhaM kartumavyayam | ..2.. |
afraddadhAnAH puruSA dharmasyAsya paraMtapa | . |
aprApya mAM nivartante mqtyusaMsAravartmani | ..3.. |
mayA tatamidaM sarvaM jagadavyaktamUrtinA | . |
matsthAni sarvabhUtAni na cAhaM teSvavasthitaH | ..4.. |
na ca matsthAni bhUtAni pafya me yogamaifvaram | . |
bhUtabhqnna ca bhUtastho mamAtmA bhUtabhAvanaH | ..5.. |
yathAkAfasthito nityaM vAyuH sarvatrago mahAn | . |
tathA sarvANi bhUtAni matsthAnItyupadhAraya | ..6.. |
sarvabhUtAni kaunteya prakqtiM yAnti mAmikAm | . |
kalpakSaye punastAni kalpAdau visqjAmyaham | ..7.. |
prakqtiM svAmavaSTabhya visqjAmi punaH punaH | . |
bhUtagrAmamimaM kqtsnamavafaM prakqtervafAt | ..8.. |
na ca mAM tAni karmANi nibadhnanti dhanaMjaya | . |
udAsInavadAsInamasaktaM teSu karmasu | ..9.. |
mayAdhyakSeNa prakqtiH sUyate sacarAcaram | . |
hetunAnena kaunteya jagadviparivartate | ..10.. |
avajAnanti mAM mUDhA mAnuSIM tanumAfritam | . |
paraM bhAvamajAnanto mama bhUtamahefvaram | ..11.. |
moghAfA moghakarmANo moghajxAnA vicetasaH | . |
rAkSasImAsurIM caiva prakqtiM mohinIM fritAH | ..12.. |
mahAtmAnastu mAM pArtha daivIM prakqtimAfritAH | . |
bhajantyananyamanaso jxAtvA bhUtAdimavyayam | ..13.. |
satataM kIrtayanto mAM yatantafca dqDhavratAH | . |
namasyantafca mAM bhaktyA nityayuktA upAsate | ..14.. |
jxAnayajxena cApyanye yajanto mAmupAsate | . |
ekatvena pqthaktvena bahudhA vifvatomukham | ..15.. |
ahaM kraturahaM yajxaH svadhAhamahamauSadham | . |
mantro'hamahamevAjyamahamagnirahaM hutam | ..16.. |
pitAhamasya jagato mAtA dhAtA pitAmahaH | . |
vedyaM pavitramoMkAra qksAma yajureva ca | ..17.. |
gatirbhartA prabhuH sAkSI nivAsaH faraNaM suhqt | . |
prabhavaH pralayaH sthAnaM nidhAnaM bIjamavyayam | ..18.. |
tapAmyahamahaM varSaM nigqhNAmyutsqjAmi ca | . |
amqtaM caiva mqtyufca sadasaccAhamarjuna | ..19.. |
traividyA mAM somapAH pUtapApA yajxairiSTvA svargatiM prArthayante | . |
te puNyamAsAdya surendralokamafnanti divyAndivi devabhogAn | ..20.. |
te taM bhuktvA svargalokaM vifAlaM kSINe puNye martyalokaM vifanti | . |
evaM trayIdharmamanuprapannA gatAgataM kAmakAmA labhante | ..21.. |
ananyAfcintayanto mAM ye janAH paryupAsate | . |
eSAM nityAbhiyuktAnAM yogakSemaM vahAmyaham | ..22.. |
ye'pyanyadevatA bhaktA yajante fraddhayAnvitAH | . |
te'pi mAmeva kaunteya yajantyavidhipUrvakam | ..23.. |
ahaM hi sarvayajxAnAM bhoktA ca prabhureva ca | . |
na tu mAmabhijAnanti tattvenAtafcyavanti te | ..24.. |
yAnti devavratA devAnpitQnyAnti pitqvratAH | . |
bhUtAni yAnti bhUtejyA yAnti madyAjino'pi mAm | ..25.. |
patraM puSpaM phalaM toyaM yo me bhaktyA prayacchati | . |
tadahaM bhaktyupahqtamafnAmi prayatAtmanaH | ..26.. |
yatkaroSi yadafnAsi yajjuhoSi dadAsi yat | . |
yattapasyasi kaunteya tatkuruSva madarpaNam | ..27.. |
fubhAfubhaphalairevaM mokSyase karmabandhanaiH | . |
saMnyAsayogayuktAtmA vimukto mAmupaiSyasi | ..28.. |
samo'haM sarvabhUteSu na me dveSyo'sti na priyaH | . |
ye bhajanti tu mAM bhaktyA mayi te teSu cApyaham | ..29.. |
api cetsudurAcAro bhajate mAmananyabhAk | . |
sAdhureva sa mantavyaH samyagvyavasito hi saH | ..30.. |
kSipraM bhavati dharmAtmA fafvacchAntiM nigacchati | . |
kaunteya pratijAnIhi na me bhaktaH praNafyati | ..31.. |
mAM hi pArtha vyapAfritya ye'pi syuH pApayonayaH | . |
striyo vaifyAstathA fUdrAste'pi yAnti parAM gatim | ..32.. |
kiM punarbrAhmaNAH puNyA bhaktA rAjarSayastathA | . |
anityamasukhaM lokamimaM prApya bhajasva mAm | ..33.. |
manmanA bhava madbhakto madyAjI mAM namaskuru | . |
mAmevaiSyasi yuktvaivamAtmAnaM matparAyaNaH | ..34.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde rAjavidyArAjaguhyayogo nAma navamo'dhyAyaH ..9..
dafamo'dhyAyaH | |
frIbhagavAnuvAca. | |
bhUya eva mahAbAho fqNu me paramaM vacaH | . |
yatte'haM prIyamANAya vakSyAmi hitakAmyayA | ..1.. |
na me viduH suragaNAH prabhavaM na maharSayaH | . |
ahamAdirhi devAnAM maharSINAM ca sarvafaH | ..2.. |
yo mAmajamanAdiM ca vetti lokamahefvaram | . |
asaMmUDhaH sa martyeSu sarvapApaiH pramucyate | ..3.. |
buddhirjxAnamasaMmohaH kSamA satyaM damaH famaH | . |
sukhaM duHkhaM bhavo'bhAvo bhayaM cAbhayameva ca | ..4.. |
ahiMsA samatA tuSTistapo dAnaM yafo'yafaH | . |
bhavanti bhAvA bhUtAnAM matta eva pqthagvidhAH | ..5.. |
maharSayaH sapta pUrve catvAro manavastathA | . |
madbhAvA mAnasA jAtA yeSAM loka imAH prajAH | ..6.. |
etAM vibhUtiM yogaM ca mama yo vetti tattvataH | . |
so'vikampena yogena yujyate nAtra saMfayaH | ..7.. |
ahaM sarvasya prabhavo mattaH sarvaM pravartate | . |
iti matvA bhajante mAM budhA bhAvasamanvitAH | ..8.. |
maccittA madgataprANA bodhayantaH parasparam | . |
kathayantafca mAM nityaM tuSyanti ca ramanti ca | ..9.. |
teSAM satatayuktAnAM bhajatAM prItipUrvakam | . |
dadAmi buddhiyogaM taM yena mAmupayAnti te | ..10.. |
teSAmevAnukampArthamahamajxAnajaM tamaH | . |
nAfayAmyAtmabhAvastho jxAnadIpena bhAsvatA | ..11.. |
arjuna uvAca. | |
paraM brahma paraM dhAma pavitraM paramaM bhavAn | . |
puruSaM fAfvataM divyamAdidevamajaM vibhum | ..12.. |
AhustvAmqSayaH sarve devarSirnAradastathA | . |
asito devalo vyAsaH svayaM caiva bravISi me | ..13.. |
sarvametadqtaM manye yanmAM vadasi kefava | . |
na hi te bhagavanvyaktiM vidurdevA na dAnavAH | ..14.. |
svayamevAtmanAtmAnaM vettha tvaM puruSottama | . |
bhUtabhAvana bhUtefa devadeva jagatpate | ..15.. |
vaktumarhasyafeSeNa divyA hyAtmavibhUtayaH | . |
yAbhirvibhUtibhirlokAnimAMstvaM vyApya tiSThasi | ..16.. |
kathaM vidyAmahaM yogiMstvAM sadA paricintayan | . |
keSu keSu ca bhAveSu cintyo'si bhagavanmayA | ..17.. |
vistareNAtmano yogaM vibhUtiM ca janArdana | . |
bhUyaH kathaya tqptirhi fqNvato nAsti me'mqtam | ..18.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
hanta te kathayiSyAmi divyA hyAtmavibhUtayaH | . |
prAdhAnyataH kurufreSTha nAstyanto vistarasya me | ..19.. |
ahamAtmA guDAkefa sarvabhUtAfayasthitaH | . |
ahamAdifca madhyaM ca bhUtAnAmanta eva ca | ..20.. |
AdityAnAmahaM viSNurjyotiSAM raviraMfumAn | . |
marIcirmarutAmasmi nakSatrANAmahaM fafI | ..21.. |
vedAnAM sAmavedo'smi devAnAmasmi vAsavaH | . |
indriyANAM manafcAsmi bhUtAnAmasmi cetanA | ..22.. |
rudrANAM faMkarafcAsmi vittefo yakSarakSasAm | . |
vasUnAM pAvakafcAsmi meruH fikhariNAmaham | ..23.. |
purodhasAM ca mukhyaM mAM viddhi pArtha bqhaspatim | . |
senAnInAmahaM skandaH sarasAmasmi sAgaraH | ..24.. |
maharSINAM bhqgurahaM girAmasmyekamakSaram | . |
yajxAnAM japayajxo'smi sthAvarANAM himAlayaH | ..25.. |
afvatthaH sarvavqkSANAM devarSINAM ca nAradaH | . |
gandharvANAM citrarathaH siddhAnAM kapilo muniH | ..26.. |
uccaiHfravasamafvAnAM viddhi mAmamqtodbhavam | . |
airAvataM gajendrANAM narANAM ca narAdhipam | ..27.. |
AyudhAnAmahaM vajraM dhenUnAmasmi kAmadhuk | . |
prajanafcAsmi kandarpaH sarpANAmasmi vAsukiH | ..28.. |
anantafcAsmi nAgAnAM varuNo yAdasAmaham | . |
pitQNAmaryamA cAsmi yamaH saMyamatAmaham | ..29.. |
prahlAdafcAsmi daityAnAM kAlaH kalayatAmaham | . |
mqgANAM ca mqgendro'haM vainateyafca pakSiNAm | ..30.. |
pavanaH pavatAmasmi rAmaH fastrabhqtAmaham | . |
jhaSANAM makarafcAsmi srotasAmasmi jAhnavI | ..31.. |
sargANAmAdirantafca madhyaM caivAhamarjuna | . |
adhyAtmavidyA vidyAnAM vAdaH pravadatAmaham | ..32.. |
akSarANAmakAro'smi dvandvaH sAmAsikasya ca | . |
ahamevAkSayaH kAlo dhAtAhaM vifvatomukhaH | ..33.. |
mqtyuH sarvaharafcAhamudbhavafca bhaviSyatAm | . |
kIrtiH frIrvAkca nArINAM smqtirmedhA dhqtiH kSamA | ..34.. |
bqhatsAma tathA sAmnAM gAyatrI chandasAmaham | . |
mAsAnAM mArgafIrSo'hamqtUnAM kusumAkaraH | ..35.. |
dyUtaM chalayatAmasmi tejastejasvinAmaham | . |
jayo'smi vyavasAyo'smi sattvaM sattvavatAmaham | ..36.. |
vqSNInAM vAsudevo'smi pANDavAnAM dhanaMjayaH | . |
munInAmapyahaM vyAsaH kavInAmufanA kaviH | ..37.. |
daNDo damayatAmasmi nItirasmi jigISatAm | . |
maunaM caivAsmi guhyAnAM jxAnaM jxAnavatAmaham | ..38.. |
yaccApi sarvabhUtAnAM bIjaM tadahamarjuna | . |
na tadasti vinA yatsyAnmayA bhUtaM carAcaram | ..39.. |
nAnto'sti mama divyAnAM vibhUtInAM paraMtapa | . |
eSa tUddefataH prokto vibhUtervistaro mayA | ..40.. |
yadyadvibhUtimatsattvaM frImadUrjitameva vA | . |
tattadevAvagaccha tvaM mama tejoM'fasaMbhavam | ..41.. |
athavA bahunaitena kiM jxAtena tavArjuna | . |
viSTabhyAhamidaM kqtsnamekAMfena sthito jagat | ..42.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde vibhUtiyogo nAma dafamo'dhyAyaH ..10..
ekAdafo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca. | |
madanugrahAya paramaM guhyamadhyAtmasaMjxitam | . |
yattvayoktaM vacastena moho'yaM vigato mama | ..1.. |
bhavApyayau hi bhUtAnAM frutau vistarafo mayA | . |
tvattaH kamalapatrAkSa mAhAtmyamapi cAvyayam | ..2.. |
evametadyathAttha tvamAtmAnaM paramefvara | . |
draSTumicchAmi te rUpamaifvaraM puruSottama | ..3.. |
manyase yadi tacchakyaM mayA draSTumiti prabho | . |
yogefvara tato me tvaM darfayAtmAnamavyayam | ..4.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
pafya me pArtha rUpANi fatafo'tha sahasrafaH | . |
nAnAvidhAni divyAni nAnAvarNAkqtIni ca | ..5.. |
pafyAdityAnvasUnrudrAnafvinau marutastathA | . |
bahUnyadqSTapUrvANi pafyAfcaryANi bhArata | ..6.. |
ihaikasthaM jagatkqtsnaM pafyAdya sacarAcaram | . |
mama dehe guDAkefa yaccAnyaddraSTumicchasi | ..7.. |
na tu mAM fakyase draSTumanenaiva svacakSuSA | . |
divyaM dadAmi te cakSuH pafya me yogamaifvaram | ..8.. |
saMjaya uvAca. | |
evamuktvA tato rAjanmahAyogefvaro hariH | . |
darfayAmAsa pArthAya paramaM rUpamaifvaram | ..9.. |
anekavaktranayanamanekAdbhutadarfanam | . |
anekadivyAbharaNaM divyAnekodyatAyudham | ..10.. |
divyamAlyAmbaradharaM divyagandhAnulepanam | . |
sarvAfcaryamayaM devamanantaM vifvatomukham | ..11.. |
divi sUryasahasrasya bhavedyugapadutthitA | . |
yadi bhAH sadqfI sA syAdbhAsastasya mahAtmanaH | ..12.. |
tatraikasthaM jagatkqtsnaM pravibhaktamanekadhA | . |
apafyaddevadevasya farIre pANDavastadA | ..13.. |
tataH sa vismayAviSTo hqSTaromA dhanaMjayaH | . |
praNamya firasA devaM kqtAxjalirabhASata | ..14.. |
arjuna uvAca. | |
pafyAmi devAMstava deva dehe sarvAMstathA bhUtavifeSasaMghAn | . |
brahmANamIfaM kamalAsanasthamqSIMfca sarvAnuragAMfca divyAn | ..15.. |
anekabAhUdaravaktranetraM pafyAmi tvAM sarvato'nantarUpam | . |
nAntaM na madhyaM na punastavAdiM pafyAmi vifvefvara vifvarUpa | ..16.. |
kirITinaM gadinaM cakriNaM ca tejorAfiM sarvato dIptimantam | . |
pafyAmi tvAM durnirIkSyaM samantAddIptAnalArkadyutimaprameyam | ..17.. |
tvamakSaraM paramaM veditavyaM tvamasya vifvasya paraM nidhAnam | . |
tvamavyayaH fAfvatadharmagoptA sanAtanastvaM puruSo mato me | ..18.. |
anAdimadhyAntamanantavIryamanantabAhuM fafisUryanetram | . |
pafyAmi tvAM dIptahutAfavaktraM svatejasA vifvamidaM tapantam | ..19.. |
dyAvApqthivyoridamantaraM hi vyAptaM tvayaikena difafca sarvAH | . |
dqSTvAdbhutaM rUpamugraM tavedaM lokatrayaM pravyathitaM mahAtman | ..20.. |
amI hi tvAM surasazghA vifanti kecidbhItAH prAxjalayo gqNanti | . |
svastItyuktvA maharSisiddhasaMghAH stuvanti tvAM stutibhiH puSkalAbhiH | ..21.. |
rudrAdityA vasavo ye ca sAdhyA vifve'fvinau marutafcoSmapAfca | . |
gandharvayakSAsurasiddhasaMghA vIkSante tvAM vismitAfcaiva sarve | ..22.. |
rUpaM mahatte bahuvaktranetraM mahAbAho bahubAhUrupAdam | . |
bahUdaraM bahudaMSTrAkarAlaM dqSTvA lokAH pravyathitAstathAham | ..23.. |
nabhaHspqfaM dIptamanekavarNaM vyAttAnanaM dIptavifAlanetram | . |
dqSTvA hi tvAM pravyathitAntarAtmA dhqtiM na vindAmi famaM ca viSNo | ..24.. |
daMSTrAkarAlAni ca te mukhAni dqSTvaiva kAlAnalasaMnibhAni | . |
difo na jAne na labhe ca farma prasIda devefa jagannivAsa | ..25.. |
amI ca tvAM dhqtarASTrasya putrAH sarve sahaivAvanipAlasaMghaiH | . |
bhISmo droNaH sUtaputrastathAsau sahAsmadIyairapi yodhamukhyaiH | ..26.. |
vaktrANi te tvaramANA vifanti daMSTrAkarAlAni bhayAnakAni | . |
kecidvilagnA dafanAntareSu saMdqfyante cUrNitairuttamAzgaiH | ..27.. |
yathA nadInAM bahavo'mbuvegAH samudramevAbhimukhA dravanti | . |
tathA tavAmI naralokavIrA vifanti vaktrANyabhivijvalanti | ..28.. |
yathA pradIptaM jvalanaM pataMgA vifanti nAfAya samqddhavegAH | . |
tathaiva nAfAya vifanti lokAstavApi vaktrANi samqddhavegAH | ..29.. |
lelihyase grasamAnaH samantAllokAnsamagrAnvadanairjvaladbhiH | . |
tejobhirApUrya jagatsamagraM bhAsastavogrAH pratapanti viSNo | ..30.. |
AkhyAhi me ko bhavAnugrarUpo namo'stu te devavara prasIda | . |
vijxAtumicchAmi bhavantamAdyaM na hi prajAnAmi tava pravqttim | ..31.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
kAlo'smi lokakSayakqtpravqddho lokAnsamAhartumiha pravqttaH | . |
qte'pi tvAM na bhaviSyanti sarve ye'vasthitAH pratyanIkeSu yodhAH | ..32.. |
tasmAttvamuttiSTha yafo labhasva jitvA fatrUnbhuzkSva rAjyaM samqddham | . |
mayaivaite nihatAH pUrvameva nimittamAtraM bhava savyasAcin | ..33.. |
droNaM ca bhISmaM ca jayadrathaM ca karNaM tathAnyAnapi yodhavIrAn | . |
mayA hatAMstvaM jahi mA vyathiSThA yudhyasva jetAsi raNe sapatnAn | ..34.. |
saMjaya uvAca. | |
etacchrutvA vacanaM kefavasya kqtAxjalirvepamAnaH kirITI | . |
namaskqtvA bhUya evAha kqSNaM sagadgadaM bhItabhItaH praNamya | ..35.. |
arjuna uvAca. | |
sthAne hqSIkefa tava prakIrtyA jagatprahqSyatyanurajyate ca | . |
rakSAMsi bhItAni difo dravanti sarve namasyanti ca siddhasaMghAH | ..36.. |
kasmAcca te na nameranmahAtmangarIyase brahmaNo'pyAdikartre | . |
ananta devefa jagannivAsa tvamakSaraM sadasattatparaM yat | ..37.. |
tvamAdidevaH puruSaH purANastvamasya vifvasya paraM nidhAnam | . |
vettAsi vedyaM ca paraM ca dhAma tvayA tataM vifvamanantarUpa | ..38.. |
vAyuryamo'gnirvaruNaH fafAzkaH prajApatistvaM prapitAmahafca | . |
namo namaste'stu sahasrakqtvaH punafca bhUyo'pi namo namaste | ..39.. |
namaH purastAdatha pqSThataste namo'stu te sarvata eva sarva | . |
anantavIryAmitavikramastvaM sarvaM samApnoSi tato'si sarvaH | ..40.. |
sakheti matvA prasabhaM yaduktaM he kqSNa he yAdava he sakheti | . |
ajAnatA mahimAnaM tavedaM mayA pramAdAtpraNayena vApi | ..41.. |
yaccAvahAsArthamasatkqto'si vihArafayyAsanabhojaneSu | . |
eko'thavApyacyuta tatsamakSaM tatkSAmaye tvAmahamaprameyam | ..42.. |
pitAsi lokasya carAcarasya tvamasya pUjyafca gururgarIyAn | . |
na tvatsamo'styabhyadhikaH kuto'nyo lokatraye'pyapratimaprabhAva | ..43.. |
tasmAtpraNamya praNidhAya kAyaM prasAdaye tvAmahamIfamIDyam | . |
piteva putrasya sakheva sakhyuH priyaH priyAyArhasi deva soDhum | ..44.. |
adqSTapUrvaM hqSito'smi dqSTvA bhayena ca pravyathitaM mano me | . |
tadeva me darfaya devarUpaM prasIda devefa jagannivAsa | ..45.. |
kirITinaM gadinaM cakrahastamicchAmi tvAM draSTumahaM tathaiva | . |
tenaiva rUpeNa caturbhujena sahasrabAho bhava vifvamUrte | ..46.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
mayA prasannena tavArjunedaM rUpaM paraM darfitamAtmayogAt | . |
tejomayaM vifvamanantamAdyaM yanme tvadanyena na dqSTapUrvam | ..47.. |
na vedayajxAdhyayanairna dAnairna ca kriyAbhirna tapobhirugraiH | . |
evaMrUpaH fakya ahaM nqloke draSTuM tvadanyena kurupravIra | ..48.. |
mA te vyathA mA ca vimUDhabhAvo dqSTvA rUpaM ghoramIdqzmamedam | . |
vyapetabhIH prItamanAH punastvaM tadeva me rUpamidaM prapafya | ..49.. |
saMjaya uvAca. | |
ityarjunaM vAsudevastathoktvA svakaM rUpaM darfayAmAsa bhUyaH | . |
AfvAsayAmAsa ca bhItamenaM bhUtvA punaH saumyavapurmahAtmA | ..50.. |
arjuna uvAca. | |
dqSTvedaM mAnuSaM rUpaM tava saumyaM janArdana | . |
idAnImasmi saMvqttaH sacetAH prakqtiM gataH | ..51.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
sudurdarfamidaM rUpaM dqSTavAnasi yanmama | . |
devA apyasya rUpasya nityaM darfanakAzkSiNaH | ..52.. |
nAhaM vedairna tapasA na dAnena na cejyayA | . |
fakya evaMvidho draSTuM dqSTavAnasi mAM yathA | ..53.. |
bhaktyA tvananyayA fakya ahamevaMvidho'rjuna | . |
jxAtuM draSTuM ca tattvena praveSTuM ca paraMtapa | ..54.. |
matkarmakqnmatparamo madbhaktaH sazgavarjitaH | . |
nirvairaH sarvabhUteSu yaH sa mAmeti pANDava | ..55.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde vifvarUpadarfanayogo nAmaikAdafo'dhyAyaH ..11..
dvAdafo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca. | |
evaM satatayuktA ye bhaktAstvAM paryupAsate | . |
ye cApyakSaramavyaktaM teSAM ke yogavittamAH | ..1.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
mayyAvefya mano ye mAM nityayuktA upAsate | . |
fraddhayA parayopetAste me yuktatamA matAH | ..2.. |
ye tvakSaramanirdefyamavyaktaM paryupAsate | . |
sarvatragamacintyaM ca kUTasthamacalaM dhruvam | ..3.. |
saMniyamyendriyagrAmaM sarvatra samabuddhayaH | . |
te prApnuvanti mAmeva sarvabhUtahite ratAH | ..4.. |
klefo'dhikatarasteSAmavyaktAsaktacetasAm | . |
avyaktA hi gatirduHkhaM dehavadbhiravApyate | ..5.. |
ye tu sarvANi karmANi mayi saMnyasya matparAH | . |
ananyenaiva yogena mAM dhyAyanta upAsate | ..6.. |
teSAmahaM samuddhartA mqtyusaMsArasAgarAt | . |
bhavAmina cirAtpArtha mayyAvefitacetasAm | ..7.. |
mayyeva mana Adhatsva mayi buddhiM nivefaya | . |
nivasiSyasi mayyeva ata UrdhvaM na saMfayaH | ..8.. |
atha cittaM samAdhAtuM na faknoSi mayi sthiram | . |
abhyAsayogena tato mAmicchAptuM dhanaMjaya | ..9.. |
abhyAse'pyasamartho'si matkarmaparamo bhava | . |
madarthamapi karmANi kurvansiddhimavApsyasi | ..10.. |
athaitadapyafakto'si kartuM madyogamAfritaH | . |
sarvakarmaphalatyAgaM tataH kuru yatAtmavAn | ..11.. |
freyo hi jxAnamabhyAsAjjxAnAddhyAnaM vifiSyate | . |
dhyAnAtkarmaphalatyAgastyAgAcchAntiranantaram | ..12.. |
adveSTA sarvabhUtAnAM maitraH karuNa eva ca | . |
nirmamo nirahaMkAraH samaduHkhasukhaH kSamI | ..13.. |
saMtuSTaH satataM yogI yatAtmA dqDhanifcayaH | . |
mayyarpitamanobuddhiryo madbhaktaH sa me priyaH | ..14.. |
yasmAnnodvijate loko lokAnnodvijate ca yaH | . |
harSAmarSabhayodvegairmukto yaH sa ca me priyaH | ..15.. |
anapekSaH fucirdakSa udAsIno gatavyathaH | . |
sarvArambhaparityAgI yo madbhaktaH sa me priyaH | ..16.. |
yo na hqSyati na dveSTi na focati na kAzkSati | . |
fubhAfubhaparityAgI bhaktimAnyaH sa me priyaH | ..17.. |
samaH fatrau ca mitre ca tathA mAnApamAnayoH | . |
fItoSNasukhaduHkheSu samaH sazgavivarjitaH | ..18.. |
tulyanindAstutirmaunI saMtuSTo yena kenacit | . |
aniketaH sthiramatirbhaktimAnme priyo naraH | ..19.. |
ye tu dharmyAmqtamidaM yathoktaM paryupAsate | . |
fraddadhAnA matparamA bhaktAste'tIva me priyAH | ..20.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde bhaktiyogo nAma dvAdafo'dhyAyaH ..12..
trayodafo'dhyAyaH | |
frIbhagavAnuvAca. | |
idaM farIraM kaunteya kSetramityabhidhIyate | . |
etadyo vetti taM prAhuH kSetrajxa iti tadvidaH | ..1.. |
kSetrajxaM cApi mAM viddhi sarvakSetreSu bhArata | . |
kSetrakSetrajxayorjxAnaM yattajjxAnaM mataM mama | ..2.. |
tatkSetraM yacca yAdqkca yadvikAri yatafca yat | . |
sa ca yo yatprabhAvafca tatsamAsena me fqNu | ..3.. |
qSibhirbahudhA gItaM chandobhirvividhaiH pqthak | . |
brahmasUtrapadaifcaiva hetumadbhirvinifcitaiH | ..4.. |
mahAbhUtAnyahaMkAro buddhiravyaktameva ca | . |
indriyANi dafaikaM ca paxca cendriyagocarAH | ..5.. |
icchA dveSaH sukhaM duHkhaM saMghAtafcetanA dhqtiH | . |
etatkSetraM samAsena savikAramudAhqtam | ..6.. |
amAnitvamadambhitvamahiMsA kSAntirArjavam | . |
AcAryopAsanaM faucaM sthairyamAtmavinigrahaH | ..7.. |
indriyArtheSu vairAgyamanahaMkAra eva ca | . |
janmamqtyujarAvyAdhiduHkhadoSAnudarfanam | ..8.. |
asaktiranabhiSvazgaH putradAragqhAdiSu | . |
nityaM ca samacittatvamiSTAniSTopapattiSu | ..9.. |
mayi cAnanyayogena bhaktiravyabhicAriNI | . |
viviktadefasevitvamaratirjanasaMsadi | ..10.. |
adhyAtmajxAnanityatvaM tattvajxAnArthadarfanam | . |
etajjxAnamiti proktamajxAnaM yadato'nyathA | ..11.. |
jxeyaM yattatpravakSyAmi yajjxAtvAmqtamafnute | . |
anAdimatparaM brahma na sattannAsaducyate | ..12.. |
sarvataHpANipAdaM tatsarvato'kSifiromukham | . |
sarvataHfrutimalloke sarvamAvqtya tiSThati | ..13.. |
sarvendriyaguNAbhAsaM sarvendriyavivarjitam | . |
asaktaM sarvabhqccaiva nirguNaM guNabhoktq ca | ..14.. |
bahirantafca bhUtAnAmacaraM carameva ca | . |
sUkSmatvAttadavijxeyaM dUrasthaM cAntike ca tat | ..15.. |
avibhaktaM ca bhUteSu vibhaktamiva ca sthitam | . |
bhUtabhartq ca tajjxeyaM grasiSNu prabhaviSNu ca | ..16.. |
jyotiSAmapi tajjyotistamasaH paramucyate | . |
jxAnaM jxeyaM jxAnagamyaM hqdi sarvasya viSThitam | ..17.. |
iti kSetraM tathA jxAnaM jxeyaM coktaM samAsataH | . |
madbhakta etadvijxAya madbhAvAyopapadyate | ..18.. |
prakqtiM puruSaM caiva viddhyanAdi ubhAvapi | . |
vikArAMfca guNAMfcaiva viddhi prakqtisaMbhavAn | ..19.. |
kAryakAraNakartqtve hetuH prakqtirucyate | . |
puruSaH sukhaduHkhAnAM bhoktqtve heturucyate | ..20.. |
puruSaH prakqtistho hi bhuzkte prakqtijAnguNAn | . |
kAraNaM guNasazgo'sya sadasadyonijanmasu | ..21.. |
upadraSTAnumantA ca bhartA bhoktA mahefvaraH | . |
paramAtmeti cApyukto dehe'sminpuruSaH paraH | ..22.. |
ya evaM vetti puruSaM prakqtiM ca guNaiH saha | . |
sarvathA vartamAno'pi na sa bhUyo'bhijAyate | ..23.. |
dhyAnenAtmani pafyanti kecidAtmAnamAtmanA | . |
anye sAMkhyena yogena karmayogena cApare | ..24.. |
anye tvevamajAnantaH frutvAnyebhya upAsate | . |
te'pi cAtitarantyeva mqtyuM frutiparAyaNAH | ..25.. |
yAvatsaMjAyate kiMcitsattvaM sthAvarajazgamam | . |
kSetrakSetrajxasaMyogAttadviddhi bharatarSabha | ..26.. |
samaM sarveSu bhUteSu tiSThantaM paramefvaram | . |
vinafyatsvavinafyantaM yaH pafyati sa pafyati | ..27.. |
samaM pafyanhi sarvatra samavasthitamIfvaram | . |
na hinastyAtmanAtmAnaM tato yAti parAM gatim | ..28.. |
prakqtyaiva ca karmANi kriyamANAni sarvafaH | . |
yaH pafyati tathAtmAnamakartAraM sa pafyati | ..29.. |
yadA bhUtapqthagbhAvamekasthamanupafyati | . |
tata eva ca vistAraM brahma saMpadyate tadA | ..30.. |
anAditvAnnirguNatvAtparamAtmAyamavyayaH | . |
farIrastho'pi kaunteya na karoti na lipyate | ..31.. |
yathA sarvagataM saukSmyAdAkAfaM nopalipyate | . |
sarvatrAvasthito dehe tathAtmA nopalipyate | ..32.. |
yathA prakAfayatyekaH kqtsnaM lokamimaM raviH | . |
kSetraM kSetrI tathA kqtsnaM prakAfayati bhArata | ..33.. |
kSetrakSetrajxayorevamantaraM jxAnacakSuSA | . |
bhUtaprakqtimokSaM ca ye viduryAnti te param | ..34.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde kSetrakSetrajxavibhAgayogo nAma trayodafo'dhyAyaH ..13..
caturdafo'dhyAyaH | |
frIbhagavAnuvAca. | |
paraM bhUyaH pravakSyAmi jxAnAnAM jxAnamuttamam | . |
yajjxAtvA munayaH sarve parAM siddhimito gatAH | ..1.. |
idaM jxAnamupAfritya mama sAdharmyamAgatAH | . |
sarge'pi nopajAyante pralaye na vyathanti ca | ..2.. |
mama yonirmahadbrahma tasmingarbhaM dadhAmyaham | . |
saMbhavaH sarvabhUtAnAM tato bhavati bhArata | ..3.. |
sarvayoniSu kaunteya mUrtayaH saMbhavanti yAH | . |
tAsAM brahma mahadyonirahaM bIjapradaH pitA | ..4.. |
sattvaM rajastama iti guNAH prakqtisaMbhavAH | . |
nibadhnanti mahAbAho dehe dehinamavyayam | ..5.. |
tatra sattvaM nirmalatvAtprakAfakamanAmayam | . |
sukhasazgena badhnAti jxAnasazgena cAnagha | ..6.. |
rajo rAgAtmakaM viddhi tqSNAsazgasamudbhavam | . |
tannibadhnAti kaunteya karmasazgena dehinam | ..7.. |
tamastvajxAnajaM viddhi mohanaM sarvadehinAm | . |
pramAdAlasyanidrAbhistannibadhnAti bhArata | ..8.. |
sattvaM sukhe saMjayati rajaH karmaNi bhArata | . |
jxAnamAvqtya tu tamaH pramAde saMjayatyuta | ..9.. |
rajastamafcAbhibhUya sattvaM bhavati bhArata | . |
rajaH sattvaM tamafcaiva tamaH sattvaM rajastathA | ..10.. |
sarvadvAreSu dehe'sminprakAfa upajAyate | . |
jxAnaM yadA tadA vidyAdvivqddhaM sattvamityuta | ..11.. |
lobhaH pravqttirArambhaH karmaNAmafamaH spqhA | . |
rajasyetAni jAyante vivqddhe bharatarSabha | ..12.. |
aprakAfo'pravqttifca pramAdo moha eva ca | . |
tamasyetAni jAyante vivqddhe kurunandana | ..13.. |
yadA sattve pravqddhe tu pralayaM yAti dehabhqt | . |
tadottamavidAM lokAnamalAnpratipadyate | ..14.. |
rajasi pralayaM gatvA karmasazgiSu jAyate | . |
tathA pralInastamasi mUDhayoniSu jAyate | ..15.. |
karmaNaH sukqtasyAhuH sAttvikaM nirmalaM phalam | . |
rajasastu phalaM duHkhamajxAnaM tamasaH phalam | ..16.. |
sattvAtsaMjAyate jxAnaM rajaso lobha eva ca | . |
pramAdamohau tamaso bhavato'jxAnameva ca | ..17.. |
UrdhvaM gacchanti sattvasthA madhye tiSThanti rAjasAH | . |
jaghanyaguNavqttisthA adho gacchanti tAmasAH | ..18.. |
nAnyaM guNebhyaH kartAraM yadA draSTAnupafyati | . |
guNebhyafca paraM vetti madbhAvaM so'dhigacchati | ..19.. |
guNAnetAnatItya trIndehI dehasamudbhavAn | . |
janmamqtyujarAduHkhairvimukto'mqtamafnute | ..20.. |
arjuna uvAca. | |
kairlizgaistrInguNAnetAnatIto bhavati prabho | . |
kimAcAraH kathaM caitAMstrInguNAnativartate | ..21.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
prakAfaM ca pravqttiM ca mohameva ca pANDava | . |
ta dveSTi saMpravqttAni na nivqttAni kAzkSati | ..22.. |
udAsInavadAsIno guNairyo na vicAlyate | . |
guNA vartanta ityeva yo'vatiSThati nezgate | ..23.. |
samaduHkhasukhaH svasthaH samaloSTAfmakAxcanaH | . |
tulyapriyApriyo dhIrastulyanindAtmasaMstutiH | ..24.. |
mAnApamAnayostulyastulyo mitrAripakSayoH | . |
sarvArambhaparityAgI guNAtItaH sa ucyate | ..25.. |
mAM ca yo'vyabhicAreNa bhaktiyogena sevate | . |
sa guNAnsamatItyaitAnbrahmabhUyAya kalpate | ..26.. |
brahmaNo hi pratiSThAhamamqtasyAvyayasya ca | . |
fAfvatasya ca dharmasya sukhasyaikAntikasya ca | ..27.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde guNatrayavibhAgayogo nAma caturdafo'dhyAyaH ..14..
paxcadafo'dhyAyaH | |
frIbhagavAnuvAca. | |
UrdhvamUlamadhaHfAkhamafvatthaM prAhuravyayam | . |
chandAMsi yasya parNAni yastaM veda sa vedavit | ..1.. |
adhafcordhvaM prasqtAstasya fAkhA guNapravqddhA viSayapravAlAH | . |
adhafca mUlAnyanusaMtatAni karmAnubandhIni manuSyaloke | ..2.. |
na rUpamasyeha tathopalabhyate nAnto na cAdirna ca saMpratiSThA | . |
afvatthamenaM suvirUDhamUlamasazgafastreNa dqDhena chittvA | ..3.. |
tataH padaM tatparimArgitavyaM yasmingatA na nivartanti bhUyaH | . |
tameva cAdyaM puruSaM prapadye yataH pravqttiH prasqtA purANI | ..4.. |
nirmAnamohA jitasazgadoSA adhyAtmanityA vinivqttakAmAH | . |
dvandvairvimuktAH sukhaduHkhasaMjxairgacchantyamUDhAH padamavyayaM tat | ..5.. |
na tadbhAsayate sUryo na fafAzko na pAvakaH | . |
yadgatvA na nivartante taddhAma paramaM mama | ..6.. |
mamaivAMfo jIvaloke jIvabhUtaH sanAtanaH | . |
manaHSaSThAnIndriyANi prakqtisthAni karSati | ..7.. |
farIraM yadavApnoti yaccApyutkrAmatIfvaraH | . |
gqhItvaitAni saMyAti vAyurgandhAnivAfayAt | ..8.. |
frotraM cakSuH sparfanaM ca rasanaM ghrANameva ca | . |
adhiSThAya manafcAyaM viSayAnupasevate | ..9.. |
utkrAmantaM sthitaM vApi bhuxjAnaM vA guNAnvitam | . |
vimUDhA nAnupafyanti pafyanti jxAnacakSuSaH | ..10.. |
yatanto yoginafcainaM pafyantyAtmanyavasthitam | . |
yatanto'pyakqtAtmAno nainaM pafyantyacetasaH | ..11.. |
yadAdityagataM tejo jagadbhAsayate'khilam | . |
yaccandramasi yaccAgnau tattejo viddhi mAmakam | ..12.. |
gAmAvifya ca bhUtAni dhArayAmyahamojasA | . |
puSNAmi cauSadhIH sarvAH somo bhUtvA rasAtmakaH | ..13.. |
ahaM vaifvAnaro bhUtvA prANinAM dehamAfritaH | . |
prANApAnasamAyuktaH pacAmyannaM caturvidham | ..14.. |
sarvasya cAhaM hqdi sanniviSTo mattaH smqtirjxAnamapohanaM ca | . |
vedaifca sarvairahameva vedyo vedAntakqdvedavideva cAham | ..15.. |
dvAvimau puruSau loke kSarafcAkSara eva ca | . |
kSaraH sarvANi bhUtAni kUTastho'kSara ucyate | ..16.. |
uttamaH puruSastvanyaH paramAtmetyudhAhqtaH | . |
yo lokatrayamAvifya bibhartyavyaya IfvaraH | ..17.. |
yasmAtkSaramatIto'hamakSarAdapi cottamaH | . |
ato'smi loke vede ca prathitaH puruSottamaH | ..18.. |
yo mAmevamasaMmUDho jAnAti puruSottamam | . |
sa sarvavidbhajati mAM sarvabhAvena bhArata | ..19.. |
iti guhyatamaM fAstramidamuktaM mayAnagha | . |
etadbuddhvA buddhimAnsyAtkqtakqtyafca bhArata | ..20.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde puruSottamayogo nAma paxcadafo'dhyAyaH ..15..
SoDafo'dhyAyaH | |
frIbhagavAnuvAca. | |
abhayaM sattvasaMfuddhirjxAnayogavyavasthitiH | . |
dAnaM damafca yajxafca svAdhyAyastapa Arjavam | ..1.. |
ahiMsA satyamakrodhastyAgaH fAntirapaifunam | . |
dayA bhUteSvaloluptvaM mArdavaM hrIracApalam | ..2.. |
tejaH kSamA dhqtiH faucamadroho nAtimAnitA | . |
bhavanti saMpadaM daivImabhijAtasya bhArata | ..3.. |
dambho darpo'bhimAnafca krodhaH pAruSyameva ca | . |
ajxAnaM cAbhijAtasya pArtha saMpadamAsurIm | ..4.. |
daivI saMpadvimokSAya nibandhAyAsurI matA | . |
mA fucaH saMpadaM daivImabhijAto'si pANDava | ..5.. |
dvau bhUtasargau loke'smindaiva Asura eva ca | . |
daivo vistarafaH prokta AsuraM pArtha me fqNu | ..6.. |
pravqttiM ca nivqttiM ca janA na vidurAsurAH | . |
na faucaM nApi cAcAro na satyaM teSu vidyate | ..7.. |
asatyamapratiSThaM te jagadAhuranIfvaram | . |
aparasparasaMbhUtaM kimanyatkAmahaitukam | ..8.. |
etAM dqSTimavaSTabhya naSTAtmAno'lpabuddhayaH | . |
prabhavantyugrakarmANaH kSayAya jagato'hitAH | ..9.. |
kAmamAfritya duSpUraM dambhamAnamadAnvitAH | . |
mohAdgqhItvAsadgrAhAnpravartante'fucivratAH | ..10.. |
cintAmaparimeyAM ca pralayAntAmupAfritAH | . |
kAmopabhogaparamA etAvaditi nifcitAH | ..11.. |
AfApAfafatairbaddhAH kAmakrodhaparAyaNAH | . |
Ihante kAmabhogArthamanyAyenArthasaMcayAn | ..12.. |
idamadya mayA labdhamimaM prApsye manoratham | . |
idamastIdamapi me bhaviSyati punardhanam | ..13.. |
asau mayA hataH fatrurhaniSye cAparAnapi | . |
Ifvaro'hamahaM bhogI siddho'haM balavAnsukhI | ..14.. |
ADhyo'bhijanavAnasmi ko'nyosti sadqfo mayA | . |
yakSye dAsyAmi modiSya ityajxAnavimohitAH | ..15.. |
anekacittavibhrAntA mohajAlasamAvqtAH | . |
prasaktAH kAmabhogeSu patanti narake'fucau | ..16.. |
AtmasaMbhAvitAH stabdhA dhanamAnamadAnvitAH | . |
yajante nAmayajxaiste dambhenAvidhipUrvakam | ..17.. |
ahaMkAraM balaM darpaM kAmaM krodhaM ca saMfritAH | . |
mAmAtmaparadeheSu pradviSanto'bhyasUyakAH | ..18.. |
tAnahaM dviSataH krUrAnsaMsAreSu narAdhamAn | . |
kSipAmyajasramafubhAnAsurISveva yoniSu | ..19.. |
AsurIM yonimApannA mUDhA janmani janmani | . |
mAmaprApyaiva kaunteya tato yAntyadhamAM gatim | ..20.. |
trividhaM narakasyedaM dvAraM nAfanamAtmanaH | . |
kAmaH krodhastathA lobhastasmAdetattrayaM tyajet | ..21.. |
etairvimuktaH kaunteya tamodvAraistribhirnaraH | . |
AcaratyAtmanaH freyastato yAti parAM gatim | ..22.. |
yaH fAstravidhimutsqjya vartate kAmakArataH | . |
na sa siddhimavApnoti na sukhaM na parAM gatim | ..23.. |
tasmAcchAstraM pramANaM te kAryAkAryavyavasthitau | . |
jxAtvA fAstravidhAnoktaM karma kartumihArhasi | ..24.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde daivAsurasaMpadvibhAgayogo nAma SoDafo'dhyAyaH ..16..
saptadafo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca. | |
ye fAstravidhimutsqjya yajante fraddhayAnvitAH | . |
teSAM niSThA tu kA kqSNa sattvamAho rajastamaH | ..1.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
trividhA bhavati fraddhA dehinAM sA svabhAvajA | . |
sAttvikI rAjasI caiva tAmasI ceti tAM fqNu | ..2.. |
sattvAnurUpA sarvasya fraddhA bhavati bhArata | . |
fraddhAmayo'yaM puruSo yo yacchraddhaH sa eva saH | ..3.. |
yajante sAttvikA devAnyakSarakSAMsi rAjasAH | . |
pretAnbhUtagaNAMfcAnye yajante tAmasA janAH | ..4.. |
afAstravihitaM ghoraM tapyante ye tapo janAH | . |
dambhAhaMkArasaMyuktAH kAmarAgabalAnvitAH | ..5.. |
karSayantaH farIrasthaM bhUtagrAmamacetasaH | . |
mAM caivAntaHfarIrasthaM tAnviddhyAsuranifcayAn | ..6.. |
AhArastvapi sarvasya trividho bhavati priyaH | . |
yajxastapastathA dAnaM teSAM bhedamimaM fqNu | ..7.. |
AyuHsattvabalArogyasukhaprItivivardhanAH | . |
rasyAH snigdhAH sthirA hqdyA AhArAH sAttvikapriyAH | ..8.. |
kaTvamlalavaNAtyuSNatIkSNarUkSavidAhinaH | . |
AhArA rAjasasyeSTA duHkhafokAmayapradAH | ..9.. |
yAtayAmaM gatarasaM pUti paryuSitaM ca yat | . |
ucchiSTamapi cAmedhyaM bhojanaM tAmasapriyam | ..10.. |
aphalAkAzkSibhiryajxo vidhidqSTo ya ijyate | . |
yaSTavyameveti manaH samAdhAya sa sAttvikaH | ..11.. |
abhisaMdhAya tu phalaM dambhArthamapi caiva yat | . |
ijyate bharatafreSTha taM yajxaM viddhi rAjasam | ..12.. |
vidhihInamasqSTAnnaM mantrahInamadakSiNam | . |
fraddhAvirahitaM yajxaM tAmasaM paricakSate | ..13.. |
devadvijaguruprAjxapUjanaM faucamArjavam | . |
brahmacaryamahiMsA ca fArIraM tapa ucyate | ..14.. |
anudvegakaraM vAkyaM satyaM priyahitaM ca yat | . |
svAdhyAyAbhyasanaM caiva vAzmayaM tapa ucyate | ..15.. |
manaH prasAdaH saumyatvaM maunamAtmavinigrahaH | . |
bhAvasaMfuddhirityetattapo mAnasamucyate | ..16.. |
fraddhayA parayA taptaM tapastattrividhaM naraiH | . |
aphalAkAzkSibhiryuktaiH sAttvikaM paricakSate | ..17.. |
satkAramAnapUjArthaM tapo dambhena caiva yat | . |
kriyate tadiha proktaM rAjasaM calamadhruvam | ..18.. |
mUDhagrAheNAtmano yatpIDayA kriyate tapaH | . |
parasyotsAdanArthaM vA tattAmasamudAhqtam | ..19.. |
dAtavyamiti yaddAnaM dIyate'nupakAriNe | . |
defe kAle ca pAtre ca taddAnaM sAttvikaM smqtam | ..20.. |
yattu prattyupakArArthaM phalamuddifya vA punaH | . |
dIyate ca parikliSTaM taddAnaM rAjasaM smqtam | ..21.. |
adefakAle yaddAnamapAtrebhyafca dIyate | . |
asatkqtamavajxAtaM tattAmasamudAhqtam | ..22.. |
O tatsaditi nirdefo brahmaNastrividhaH smqtaH | . |
brAhmaNAstena vedAfca yajxAfca vihitAH purA | ..23.. |
tasmAdomityudAhqtya yajxadAnatapaHkriyAH | . |
pravartante vidhAnoktAH satataM brahmavAdinAm | ..24.. |
tadityanabhisaMdhAya phalaM yajxatapaHkriyAH | . |
dAnakriyAfca vividhAH kriyante mokSakAzkSibhiH | ..25.. |
sadbhAve sAdhubhAve ca sadityetatprayujyate | . |
prafaste karmaNi tathA sacchabdaH pArtha yujyate | ..26.. |
yajxe tapasi dAne ca sthitiH saditi cocyate | . |
karma caiva tadarthIyaM sadityevAbhidhIyate | ..27.. |
afraddhayA hutaM dattaM tapastaptaM kqtaM ca yat | . |
asadityucyate pArtha na ca tatprepya no iha | ..28.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde fraddhAtrayavibhAgayogo nAma saptadafo'dhyAyaH ..17..
aSTAdafo'dhyAyaH | |
arjuna uvAca. | |
saMnyAsasya mahAbAho tattvamicchAmi veditum | . |
tyAgasya ca hqSIkefa pqthakkefiniSUdana | ..1.. |
frIbhagavAnuvAca. | |
kAmyAnAM karmaNAM nyAsaM saMnyAsaM kavayo viduH | . |
sarvakarmaphalatyAgaM prAhustyAgaM vicakSaNAH | ..2.. |
tyAjyaM doSavadityeke karma prAhurmanISiNaH | . |
yajxadAnatapaHkarma na tyAjyamiti cApare | ..3.. |
nifcayaM fqNu me tatra tyAge bharatasattama | . |
tyAgo hi puruSavyAghra trividhaH saMprakIrtitaH | ..4.. |
yajxadAnatapaHkarma na tyAjyaM kAryameva tat | . |
yajxo dAnaM tapafcaiva pAvanAni manISiNAm | ..5.. |
etAnyapi tu karmANi sazgaM tyaktvA phalAni ca | . |
kartavyAnIti me pArtha nifcitaM matamuttamam | ..6.. |
niyatasya tu saMnyAsaH karmaNo nopapadyate | . |
mohAttasya parityAgastAmasaH parikIrtitaH | ..7.. |
duHkhamityeva yatkarma kAyaklefabhayAttyajet | . |
sa kqtvA rAjasaM tyAgaM naiva tyAgaphalaM labhet | ..8.. |
kAryamityeva yatkarma niyataM kriyate'rjuna | . |
sazgaM tyaktvA phalaM caiva sa tyAgaH sAttviko mataH | ..9.. |
na dveSTyakufalaM karma kufale nAnuSajjate | . |
tyAgI sattvasamAviSTo medhAvI chinnasaMfayaH | ..10.. |
na hi dehabhqtA fakyaM tyaktuM karmANyafeSataH | . |
yastu karmaphalatyAgI sa tyAgItyabhidhIyate | ..11.. |
aniSTamiSTaM mifraM ca trividhaM karmaNaH phalam | . |
bhavatyatyAginAM pretya na tu saMnyAsinAM kvacit | ..12.. |
paxcaitAni mahAbAho kAraNAni nibodha me | . |
sAMkhye kqtAnte proktAni siddhaye sarvakarmaNAm | ..13.. |
adhiSThAnaM tathA kartA karaNaM ca pqthagvidham | . |
vividhAfca pqthakceSTA daivaM caivAtra paxcamam | ..14.. |
farIravAzmanobhiryatkarma prArabhate naraH | . |
nyAyyaM vA viparItaM vA paxcaite tasya hetavaH | ..15.. |
tatraivaM sati kartAramAtmAnaM kevalaM tu yaH | . |
pafyatyakqtabuddhitvAnna sa pafyati durmatiH | ..16.. |
yasya nAhaMkqto bhAvo buddhiryasya na lipyate | . |
hatvA'pi sa imAMMllokAnna hanti na nibadhyate | ..17.. |
jxAnaM jxeyaM parijxAtA trividhA karmacodanA | . |
karaNaM karma karteti trividhaH karmasaMgrahaH | ..18.. |
jxAnaM karma ca kartA ca tridhaiva guNabhedataH | . |
procyate guNasaMkhyAne yathAvacchqNu tAnyapi | ..19.. |
sarvabhUteSu yenaikaM bhAvamavyayamIkSate | . |
avibhaktaM vibhakteSu tajjxAnaM viddhi sAttvikam | ..20.. |
pqthaktvena tu yajjxAnaM nAnAbhAvAnpqthagvidhAn | . |
vetti sarveSu bhUteSu tajjxAnaM viddhi rAjasam | ..21.. |
yattu kqtsnavadekasminkArye saktamahaitukam | . |
atattvArthavadalpaM ca tattAmasamudAhqtam | ..22.. |
niyataM sazgarahitamarAgadveSataH kqtam | . |
aphalaprepsunA karma yattatsAttvikamucyate | ..23.. |
yattu kAmepsunA karma sAhaMkAreNa vA punaH | . |
kriyate bahulAyAsaM tadrAjasamudAhqtam | ..24.. |
anubandhaM kSayaM hiMsAmanapekSya ca pauruSam | . |
mohAdArabhyate karma yattattAmasamucyate | ..25.. |
muktasazgo'nahaMvAdI dhqtyutsAhasamanvitaH | . |
siddhyasiddhyornirvikAraH kartA sAttvika ucyate | ..26.. |
rAgI karmaphalaprepsurlubdho hiMsAtmako'fuciH | . |
harSafokAnvitaH kartA rAjasaH parikIrtitaH | ..27.. |
ayuktaH prAkqtaH stabdhaH faTho naiSkqtiko'lasaH | . |
viSAdI dIrghasUtrI ca kartA tAmasa ucyate | ..28.. |
buddherbhedaM dhqtefcaiva guNatastrividhaM fqNu | . |
procyamAnamafeSeNa pqthaktvena dhanaMjaya | ..29.. |
pravqttiM ca nivqttiM ca kAryAkArye bhayAbhaye | . |
bandhaM mokSaM ca yA vetti buddhiH sA pArtha sAttvikI | ..30.. |
yayA dharmamadharmaM ca kAryaM cAkAryameva ca | . |
ayathAvatprajAnAti buddhiH sA pArtha rAjasI | ..31.. |
adharmaM dharmamiti yA manyate tamasAvqtA | . |
sarvArthAnviparItAMfca buddhiH sA pArtha tAmasI | ..32.. |
dhqtyA yayA dhArayate manaHprANendriyakriyAH | . |
yogenAvyabhicAriNyA dhqtiH sA pArtha sAttvikI | ..33.. |
yayA tu dharmakAmArthAndhqtyA dhArayate'rjuna | . |
prasazgena phalAkAzkSI dhqtiH sA pArtha rAjasI | ..34.. |
yayA svapnaM bhayaM fokaM viSAdaM madameva ca | . |
na vimuxcati durmedhA dhqtiH sA pArtha tAmasI | ..35.. |
sukhaM tvidAnIM trividhaM fqNu me bharatarSabha | . |
abhyAsAdramate yatra duHkhAntaM ca nigacchati | ..36.. |
yattadagre viSamiva pariNAme'mqtopamam | . |
tatsukhaM sAttvikaM proktamAtmabuddhiprasAdajam | ..37.. |
viSayendriyasaMyogAdyattadagre'mqtopamam | . |
pariNAme viSamiva tatsukhaM rAjasaM smqtam | ..38.. |
yadagre cAnubandhe ca sukhaM mohanamAtmanaH | . |
nidrAlasyapramAdotthaM tattAmasamudAhqtam | ..39.. |
na tadasti pqthivyAM vA divi deveSu vA punaH | . |
sattvaM prakqtijairmuktaM yadebhiH syAttribhirguNaiH | ..40.. |
brAhmaNakSatriyavifAM fUdrANAM ca paraMtapa | . |
karmANi pravibhaktAni svabhAvaprabhavairguNaiH | ..41.. |
famo damastapaH faucaM kSAntirArjavameva ca | . |
jxAnaM vijxAnamAstikyaM brahmakarma svabhAvajam | ..42.. |
fauryaM tejo dhqtirdAkSyaM yuddhe cApyapalAyanam | . |
dAnamIfvarabhAvafca kSAtraM karma svabhAvajam | ..43.. |
kqSigaurakSyavANijyaM vaifyakarma svabhAvajam | . |
paricaryAtmakaM karma fUdrasyApi svabhAvajam | ..44.. |
sve sve karmaNyabhirataH saMsiddhiM labhate naraH | . |
svakarmanirataH siddhiM yathA vindati tacchqNu | ..45.. |
yataH pravqttirbhUtAnAM yena sarvamidaM tatam | . |
svakarmaNA tamabhyarcya siddhiM vindati mAnavaH | ..46.. |
freyAnsvadharmo viguNaH paradharmotsvanuSThitAt | . |
svabhAvaniyataM karma kurvannApnoti kilbiSam | ..47.. |
sahajaM karma kaunteya sadoSamapi na tyajet | . |
sarvArambhA hi doSeNa dhUmenAgnirivAvqtAH | ..48.. |
asaktabuddhiH sarvatra jitAtmA vigataspqhaH | . |
naiSkarmyasiddhiM paramAM saMnyAsenAdhigacchati | ..49.. |
siddhiM prApto yathA brahma tathApnoti nibodha me | . |
samAsenaiva kaunteya niSThA jxAnasya yA parA | ..50.. |
buddhyA vifuddhayA yukto dhqtyAtmAnaM niyamya ca | . |
fabdAdInviSayAMstyaktvA rAgadveSau vyudasya ca | ..51.. |
viviktasevI laghvAfI yatavAkkAyamAnasaH | . |
dhyAnayogaparo nityaM vairAgyaM samupAfritaH | ..52.. |
ahaMkAraM balaM darpaM kAmaM krodhaM parigraham | . |
vimucya nirmamaH fAnto brahmabhUyAya kalpate | ..53.. |
brahmabhUtaH prasannAtmA na focati na kAzkSati | . |
samaH sarveSu bhUteSu madbhaktiM labhate parAm | ..54.. |
bhaktyA mAmabhijAnAti yAvAnyafcAsmi tattvataH | . |
tato mAM tattvato jxAtvA vifate tadanantaram | ..55.. |
sarvakarmANyapi sadA kurvANo madvyapAfrayaH | . |
matprasAdAdavApnoti fAfvataM padamavyayam | ..56.. |
cetasA sarvakarmANi mayi saMnyasya matparaH | . |
buddhiyogamupAfritya maccittaH satataM bhava | ..57.. |
maccittaH sarvadurgANi matprasAdAttariSyasi | . |
atha cettvamahaMkArAnna froSyasi vinazkSyasi | ..58.. |
yadahaMkAramAfritya na yotsya iti manyase | . |
mithyaiSa vyavasAyaste prakqtistvAM niyokSyati | ..59.. |
svabhAvajena kaunteya nibaddhaH svena karmaNA | . |
kartuM necchasi yanmohAtkariSyasyavafo'pi tat | ..60.. |
IfvaraH sarvabhUtAnAM hqddefe'rjuna tiSThati | . |
bhrAmayansarvabhUtAni yantrArUDhAni mAyayA | ..61.. |
tameva faraNaM gaccha sarvabhAvena bhArata | . |
tatprasAdAtparAM fAntiM sthAnaM prApsyasi fAfvatam | ..62.. |
iti te jxAnamAkhyAtaM guhyAdguhyataraM mayA | . |
vimqfyaitadafeSeNa yathecchasi tathA kuru | ..63.. |
sarvaguhyatamaM bhUyaH fqNu me paramaM vacaH | . |
iSTo'si me dqDhamiti tato vakSyAmi te hitam | ..64.. |
manmanA bhava madbhakto madyAjI mAM namaskuru | . |
mAmevaiSyasi satyaM te pratijAne priyo'si me | ..65.. |
sarvadharmAnparityajya mAmekaM faraNaM vraja | . |
ahaM tvA sarvapApebhyo mokSayiSyAmi mA fucaH | ..66.. |
idaM te nAtapaskAya nAbhaktAya kadAcana | . |
na cAfufrUSave vAcyaM na ca mAM yo'bhyasUyati | ..67.. |
ya imaM paramaM guhyaM madbhakteSvabhidhAsyati | . |
bhaktiM mayi parAM kqtvA mAmevaiSyatyasaMfayaH | ..68.. |
na ca tasmAnmanuSyeSu kafcinme priyakqttamaH | . |
bhavitA na ca me tasmAdanyaH priyataro bhuvi | ..69.. |
adhyeSyate ca ya imaM dharmyaM saMvAdamAvayoH | . |
jxAnayajxena tenAhamiSTaH syAmiti me matiH | ..70.. |
fraddhAvAnanasUyafca fqNuyAdapi yo naraH | . |
so'pi muktaH fubhAMMllokAnprApnuyAtpuNyakarmaNAm | ..71.. |
kaccidetacchrutaM pArtha tvayaikAgreNa cetasA | . |
kaccidajxAnasaMmohaH pranaSTaste dhanaMjaya | ..72.. |
arjuna uvAca. | |
naSTo mohaH smqtirlabdhA tvatprasAdAnmayAcyuta | . |
sthito'smi gatasaMdehaH kariSye vacanaM tava | ..73.. |
saMjaya uvAca. | |
ityahaM vAsudevasya pArthasya ca mahAtmanaH | . |
saMvAdamimamafrauSamadbhutaM romaharSaNam | ..74.. |
vyAsaprasAdAcchrutavAnetadguhyamahaM param | . |
yogaM yogefvarAtkqSNAtsAkSAtkathayataH svayam | ..75.. |
rAjansaMsmqtya saMsmqtya saMvAdamimamadbhutam | . |
kefavArjunayoH puNyaM hqSyAmi ca muhurmuhuH | ..76.. |
tacca saMsmqtya saMsmqtya rUpamatyadbhutaM hareH | . |
vismayo me mahAnrAjanhqSyAmi ca punaH punaH | ..77.. |
yatra yogefvaraH kqSNo yatra pArtho dhanurdharaH | . |
tatra frIrvijayo bhUtirdhruvA nItirmatirmama | ..78.. |
O tatsaditi frImadbhagavadgItAsUpaniSatsu brahmavidyAyAM yogafAstre frIkqSNArjunasaMvAde mokSasaMnyAsayogo nAmASTAdafo'dhyAyaH ..18..